2016(e)ko maiatzaren 27(a), ostirala

Carlos Giménez, "Todo Paracuellos"

Gaur komikiak izan ditugu klaseko protagonistak. 2007an Todo Paracuellos kaleratu zuten, Carlos Gimenezek 1977 eta 2003 artean idatzi eta marraztutako istorio sorta. Orrialde hauetan Espainiako Gerra Zibilak sortutako umezurtzak topatu ditugu, eta haiekin batera bere pasadizoak, jokuak eta komikietako heroiak; "ispiritu nazionala" irakasten zieten falangistak; seme-alabengandik banandurik diren amak; gosea eta bakardadea... Hona hemen maisu lana, Frankismoak Obra Nacional de Auxilio Social umezurtz-etxeetan hainbat belaunalditan eragindako errepresioaz mintzatzen den autobiografia.

Entzun diezaiogun egileari berari: “todo lo que se cuenta […], todas las historias, todas las anécdotas, están extraídas, repito, de hechos reales. No he inventado nada. Todo lo que he contado sucedió en la realidad. […] No deben conceptuarse estos colegios como instituciones perversas, corrompidas o marginales dentro de un Estado racional, humanizado y democrático, sino como instituciones completamente integradas en la normalidad de una España que era así, la España franquista.
Fuera de las tapias de estos “hogares”, la España normal, la España de posguerra, era igual de fea. Más o menos igual de fea. En los recintos cerrados el aire suele estar más enrarecido y las costumbres más viciadas, pero son el mismo aire y las mismas costumbres de afuera. Preguntemos a quienes lo vivieron cómo eran en estos mismos años los cuarteles, las cárceles, los manicomios o cualquier colegio interno y escucharemos las mismas, o muy parecidas, sino peores, historias.
Sepamos que, en los años cuarenta y cincuenta, en España era completamente normal y cotidiano que en los cuarteles los sargentos pegaran a los reclutas, en los colegios los maestros maltratasen a los alumnos, en los talleres los oficiales y dueños abofeteasen a los aprendices y en las casas los maridos zurrasen a las mujeres y los padres apalizaran a los hijos. Los niños en la calle se zurraban unos a otros, y las dreas (guerras a pedradas) entre barrios eran completamente habituales. Los juegos infantiles eran con frecuencia juegos muy violentos –el zurriago, dola, rusia, luz, la zapatilla por detrás, pies quietos, etcétera-, pensados casi siempre para hacer sufrir al más débil.
Y no voy a citar por sabido el trato que se daba a los detenidos en las comisarías, a los presos en las cárceles, a los pobres loquitos en los manicomios o a los chicos rebeldes en los reformatorios.
La España de esos años como vemos y sabemos, era una sociedad muy dura y muy violenta. […] Y estos colegios, estos “hogares”, eran el monstruo lógico que engendraba una sociedad monstruosa. […]
   Yo conocí  bien aquellos “hogares” porque, a lo largo de ocho larguísimos años, viví en cinco de ellos. Así que puedo contarlo. Quería contarlo. Debía contarlo”.

2016(e)ko maiatzaren 25(a), asteazkena

Marjane Satrapi-ren "Persepolis": Iran, 1978-1992

Gutxi dugu jada ikasturteari agur esateko. Bi prozesu historiko izango ditugu aztergai hurrengo asteetan, gaurko mundua hobeki ulertu ahal izateko: Iran-go islamiar errepublika eta Saharako Errepublika Demokratikoa.
Gaur Iran-en murgilduko gara Marjane Satrapi iraniarraren eskutik. 2000 eta 2003 bitartean Persepolis eleberri grafikoa sortu zuen. Komiki autobiografiko honetan, Marjanek kontatzen ditu Iran eta Europa artean izandako haurtzaroa eta gaztaroa, tartean Iraniar Iraultza, Iran-Irak gerra edo Lehen Golkoko Gerra moduko gertaera historikoak. 2007an izen bereko filma estreinatu zuten Cannes-ko Zinemaldian, komikian oinarriturik, Vincent Paronnaud eta Marjane Satrapik berak zuzendua.

Iranen, petrolio hobiak atzerriko konpainen esku ziren, eta Muhammad Reza Pahlavi xah zen herrialdearen buru. 1951ean Muhammad Nosaddeqek boteretik kendu zuen xah, eta hainbat neurri ezarri zituen kanpoko potentzien interesen aurka (petrolioaren nazionalizazioa, politika antinperialista...). Horren ondorioz, 1953an Irango xah-k, AEBk lagunduta, estatu kolpe bat antolatu eta poterea berreskuratu zuen.
1970. hamarkadan oposizio zabala hedatu zen xah-ren aurka, baina poliki-poliki islamiar mugimendua hasi zen nagusitzen, 1979an Khomeini aiatola islamiar errepublikako presidente izendatu zuten arte.
Filmak gizarte islamiar fundamentalistara eramanen gaitu. Gertakari horien zergatiak landu ondoren, Al-Qaeda eta ISIS bezalako erakundeak ere aztertuko ditugu.


 

2016(e)ko maiatzaren 24(a), asteartea

Kurdistan: Sykes-Picot hitzarmena, 1916-2016

Kurdistanen iragan aste osoan ekitaldi anitz egin dituzte Sykes-Picot akordioaren mendeurrena oroitzeko. Europako potentziek kurduak estaturik gabe utzi zituzten hitzarmen haren ondoren egindako banaketetan.

Berria, 2016-maiatza-24





2016(e)ko maiatzaren 15(a), igandea

Iruñea, 1936. urtean: bortizkeria eta errepresioa

Sanferminak amaitu berriak, uztailaren 17an matxinatu egin ziren militar espainolak ipar Afrikan. Hurrengo egunean azken mugimenduak lotzen aritu ziren Komandancia Militarrean Mola eta karlistak. 1936ko uztailaren 19an publiko egin zuten Emilio Mola Vidal-ek idatzi zuen Bandoa, non gerra egoera aldarrikatu eta eskubide guztiak deuseztatu egin ziren. Altxatuek berehala bereganatu zuten herrialde osoa.
Plazaolako Tunela.
Argazkia: Patxi Abasolo, 2011.

Errepresioa Nafarroan
Nafarroa Garaiarentzat urte horiek zer suposatu zuten jakin ahal izateko, bere hastapenetik aztertu behar dugu. Josep Fontana historialariaren hitzetan, diktadura une horretan agertzen baitzaigu mozorrorik eta interferentziarik gabe.
Hasiera-hasieratik nagusitu ziren bortizkeria eta errepresioa, 40 urte latz horiek ezaugarritu zituzten elementuak. Horrela soilik uler ditzakegu 3.000 fusilamenduak gerra gauzatu ez zen herrialde horretan, Molaren hitzek ongi iragarri zuten bezala:
“Esta guerra tiene que terminar con el exterminio de los enemigos de España [...] Yo veo a mi padre en las filas contrarias y lo fusilo [...] El arte de la guerra yo lo definiría así: Es el medio de juntar veinte hombres contra uno y, a ser posible, matarlo por la espalda”.
Bestaldetik, oposizio kontzeptuaz zer ulertzen zuten jakin ahal izateko, oso adierazgarri da ikustea nahikoa zela agintari berriek agindutako kargu bati muzin egitea fusilatu izateko. Argi zen, beraz, errepresioak betetzen zuen funtzio politikoa: etsaia izutzea eta indargabetzea. Ezin dugu ulertu diktaduraren iraupena faktore hau aintzat hartu gabe. Errepresioa izan zen, zalantzarik ez, frankismoaren oinarria.
Gure herrialdean ez zen gerra ekintzarik, lehenengo egunetan tiro hotsak entzun eta sabotaje batzuk (Endarlaza zubia eztandaraztea) izan arren. Altxamenduak izan zuen babesa ahaztu gabe, “bide-bazterrera edo erreketera” izan zen nafar askorentzat aukera bakarra. Sanjurjo Tertziokoentzat (gehienak ezkertiarrak), ordea, ezta hori ere, 300 baino gehiago fusilatu baitzituzten (700 lagunek osatu zuten) 1936ko urrian Zaragozaren ondoan, beste aldera pasatuko zirela beldurrez. Nafarroa Garaian, osotara, 2.857 errepublikazale, sozialista, komunista, abertzale eta anarkista fusilatu zituzten. Ezkabako gotorlekuan gaixotasunek jota hil ziren 305 aintzat hartuz gero, 3.162 izango ziren erailak.
Martin Zubeldia kaputxinoak ematen digu horren berri bere memorietan. Bertan guda iraun bitartean Zaragozan heriotza-zigorra pairatu zuten presoekin izandako bizipenak bildu ditu, horien artean nafar asko agertzen zaizkigu.
“Entre tanto continuaban las matanzas. Yo salía a predicar casi todos los domingos a diversos pueblos de la provincia. Y me di cuenta de la hecatombe. Se hablaba en público de ello y se contaba el número de muertos que iban siendo enterrados en los montes, en las márgenes de las carreteras [...] D. Escolástico Sarasa me refirió a fines de agosto en Astráin que algunas personas habían visto un perro que corría a campo traviesa, llevando en los dientes un brazo humano. El día 8 de setiembre prediqué en Uterga. Hice mi viaje de regreso a pie. Traspuse [sic] la sierra de El Perdón. Y quedé aterrado al ver a ambos lados de la carretera y en el interior del monte, charcos de sangre y montones de tierra que cubrían cadáveres, algunos de los cuales tenían los pies a flor de tierra y a la vista...”.[1]

Errepresioa Iruñean
   Iruñean eman ziren atxilotu eta fusilatu kopuru handienak, askotan ikuskizun publiko bihurtu zirenak Gotorlekuaren inguruan, Gazteluko Itzulia etorbidean:
“Allí acudía la gente como a una fiesta, hasta el extremo que no faltan vendedores ambulantes de churros, seguros de sacar unos cuartos más de extra, merced al nefando atractivo de la sangre humana”.
“Todos los días por la mañana podían verse personas piadosas que, antes o después de comulgar, acudían a la vuelta del Castillo a presenciar ejecuciones de los “rojos” que se hacían públicamente. Ciertas monjitas de Pamplona enviaban a sus fámulas a presenciar las ejecuciones de los malos. Las fámulas volvían comentando lo valiente que había estado el uno, lo cobarde que había estado el otro”.
“Este espectáculo, capaz de llenar de espanto a los salvajes, era esperado gozosamente por las señoras y señoritas de la aristocracia de Pamplona. Ya de víspera, la noticia corría de boca en boca; Mañana se mata en la Ciudadela, a las seis de la mañana ¿Vienes? Asistían a esos fusilamientos como se fueran a una corrida de toros”.[2]

Errepresioa Arrotxapean
   50.000 biztanle zituen hiriburuan 283 fusilatu baieztatu zituzten Altaffayllakoek, gehiago izan zirela jabeturik. Kopuruaren aldetik, zonalde xumeenek pairatu zuten errepresio handiena: Merced kaleak, Arrotxapea auzoak, Jarauta, Tejería, Calderería eta Carmen kaleek. Aipatzekoa da Valcalderako sarraskia, non 1936ko abuztuaren 23an gartzelatik 52 preso atera eta Zaragozarako bidean fusilatu egin zituzten, Iruñean Sagrarioko Andra Mari Errealaren aldeko prozesioa burutzen bitartean. Iruñeko Apezpiku Marcelino OlaecheaDiario de Navarra egunkarian gerra Gurutzadatzat aldarrikatzen zuen egun berean:
“No es una guerra la que se está librando; es una cruzada, y la Iglesia, mientras pide a Dios la paz y el ahorro de la sangre de sus hijos –de los que la aman y luchan por defenderla, y de los que la ultrajan y quieren su ruina-, no puede menos de poner cuanto tiene en favor de los cruzados”.
Jipoiak, isunak, liburuak erretzea, erbestaratuak, ondasunen lapurketak, ile mozketak, errizinoa, derrigorrezko lanak, eraso sexistak, eta abar, izua zabaldu zen non-nahi, publikoki Gaztelu enparantzan bezala, zein ezkutuan Arrotxapeako Plazaolako tunelean bezala. Hona hemen Muguiro ahizpen testigantza:
“Llegó una camioneta de requetés a las dos y media de la mañana. Uno de ellos, que era acomodador del Gayarre, lo conozco. Llevaban todos su buen santocristo y las pistolas colgando. Yo tenía 18 años. En el descansillo de la escalera todos a mi alrededor, me cortaron el pelo mientras me decían disparates. Registraron y tiraron todo y a mi hermanica Pepita de 13 años la estuvieron apuntando y amenazando y le entró tal terror que se llenó de granos y la pobre se hinchó toda. Me dejaron un mechón delante y se fueron a la casilla donde cogieron a mi hermano. Yo, en medio de la desgracia, tuve suerte, porque a otras las metían en el túnel del Plazaola, donde el río, a media noche y allí les cortaban el pelo y les hacían otras cosas”.
Arrotxapean, Juan Pedro Herranzek azaldu bezala (Ezkaba, 190. zka.), “quedó probado el odio acumulado de los caciques del barrio […] que también contaban con sus verdugos, a los que ofrecían el puesto de trabajo que dejarían vacante los asesinados [...] Zonas del barrio como casa de Jesús Castillo, Casa Chopera y de la Carbonilla, Estación del Plazaola... afines a la izquierda y con más juventud, sufrieron secuestros de personas, violaron la intimidad de los domicilios, se destruyeron libros y símbolos democráticos, se buscaban armas donde no las hubo nunca. […] A los secuestrados y enviados a la cárcel, a algunos los ponían "en libertad", esto decían a los familiares cuando iban a verlos. Una libertad hasta la puerta de la prisión, donde los recogían asesinos para llevarlos a la muerte. Otros, como mis hermanos, pasaron nueve meses en la cárcel para que al final fueran asesinados, fusilados en la tapia del cementerio de Echauri en la Semana Santa de 1939, donde permanecieron tirados, porque el cura no permitió que se les enterrara”.
 Errepresioa, hala ere, esparru guztietara zabaldu zen, moral eta instituzioetara ere bai. Horrela, Iruñeko Udala zein Diputazioan kaleratzeak eman ziren, eta hainbat udaletxetako alkate, zinegotzi eta funtzionario fusilatu zituzten. Irakaskuntzan ere nabaritu zen, herrialdeko irakasle guztiak ikertu egin baizituzten: moralitatea, sinesmen erlijiosoak, joera politikoak, etabar. Osotara, 229 zigortu zituzten, lan gabe utzita edo herriz aldatuta. Juan Pedrok ez zuen inoiz ahaztu Nieves, etxean klaseak ematen zituen irakaslea, “una mujer valiente […] Su delito fue educar en libertad a sus alumnos y premiar a sus madres con un descuento de su minuta si sus hijos sacaban buenas notas”. Horregatik, hain zuzen, deserriratu zuten.
Errepresio bortitzena lehenengo hilabeteetan eman bazen ere, ezin dugu ahaztu Ezkaba mendiko Alfontso XII gotorlekuan izandako sarraskia. Gotorleku militar hori kartzela bihurtu zen 1934ko preso ezkertiarrak giltzapean jartzeko. 1936ko hauteskundeen ondoren hustu arren, berriro bete zuten matxinatuek. Hasieran izandako fusilamenduak ezezik, 1939ko maiatzaren 22an ihesaldi masibo antolatu zuten preso politikoek. 2.487 presoetatik, 800 bat alde egiten ahalegindu arren, hiru soilik ailegatu ziren Pirineoen beste aldera. Ihesaldi saiakerak ondorio larriak izan zituen: 585 atxilotu, 225 erahil mendietan eta epaitu ondoren beste 25 fusilatu zituzten.
Berrogei urteko diktadurak iraun bitartean, beldurra izan zen nagusia. Horren lekuko dira gure auzoko zein Iruñeko hainbat gune: Merced eta Karmen Kaleak, Gaztelu enparantza, Gazteluko Itzulia Etorbidea, Zezen plaza, Arrotxapeako Plazaolako tunela edota Ezkabako Gotorlekua. Horiek guztiak benetako memoria guneak. Entzun diezaiegun!


Testua: Patxi Abasolo López, Ezkaba aldizkaria, 192.zka., 2012ko otsaila.



* Aurreko artikulua:


[1] DE ESTELLA, Gurmersindo, Fusilados en Zaragoza, 1936-1939: Tres años de asistencia espiritual a los reos, Zaragoza, Mira, 2003.
[2] Altafaaylla, Navarra 1936. De la Esperanza al Terror, II, 1988.

2016(e)ko maiatzaren 12(a), osteguna

Erreketeak eta 1936ko altxamendua

Zergatik 1936ko altxamendua? Egoera iraultzaile berri bati aurre egiteko? Jendartearen ezinegona bideratzen ez zekien gobernu errepublikazale bati aurre egiteko? Nafar erreketeen prestaketa-prozesuan ikus dezakegu nola I. Errepublika espainolarekin batera hasi ziren militarki antolatzen.  Antonio Lizarza Iribarren karlistak bere Memorias de la Conspiración liburuan utzi zigun horren testigantza zuzena.
Matxinatuek iraultzari aurre egiteko sortuak zirela esan arren, Errepublika bera zen helburua, Errepublika eta berak ekarri zuena. Demokrazia eta parlamentarismoa deuseztatzeko borondate sendoa zuten falangistek eta tradizionalistek, azken hauek gehiengoa gure herrialdean. Eta helburu horrekin jarri zuten indarrean desgaste kanpaina bat 1931 urtean berean. Garai hartan diskurtso eskuindarrak zioenaren aurka, altxamendua ez zen gauzatu prest zegoen iraultzaren aurka. Militarrek beldur zioten Hauteskunde Orokorraren hurrengo egunari, masak kalera atera eta egoerak Gobernu errepublikazalea gaindituko zuelakoan. Ez zen, ordea, horrelakorik gertatu. Gudak sortutako giroan egingo dugu topo elementu iraultzaileekin, ez lehenago. Iraultza gudaren ondorio gisa ikusi behar dugu, eta ez alderantziz.

Prestaketak 1.931tik
Karlisten Gerra Batzorde Zentrala.
Argazkia: Iruñeko Udal Artxibategia.
Izan ere, II. Errepublika sortu zenetik hasi ziren indar eskuindarrak altxamendua prestatzen, bereziki Nafarroa Garaiko erreketeak. Horrela kontatzen digu Antonio Lizartza Erreketeen Ordezkari Erregionalak bere memorietan:
Sabíamos que [la República] era un paso más hacia el abismo, como la Monarquía liberal lo fue  hacia la República.
Por eso, desde sus mismos comienzos, allá en el año 1931, se empezaron los primeros trabajos.[...] Así nació, bajo la dirección de don Generoso Huarte, la organización de las Decurias [...]. Su fin era custodiar los edificios religiosos [...], vigilancia en las calles y Círculos durante la celebración de los mítines y otros actos políticos, guardia en el Círculo, en El Pensamiento Navarro; es decir, una función defensiva y de carácter local, sin mayores alcances militares”.
1931n karlisten buru batzuk bildu ziren Baleztenatarren etxean Leitzan: Generoso HuarteSainz de LarinEusebio eta Jaime del Burgo eta Juan Lesaca, besteak beste. Haien helburua, milizia karlistak militarki prestatzea. Horretarako 1934ko martxoan Lizartza bera, Rafael OlazabalAntonio Goicoechea eta Barrera Tenientea Italiara joan ziren, Musoliniri haien asmoak azaldu eta dirua eskatzera. Milioi bat eta erdi pezeta lortzeaz gain, 20.000 fusil, 20.000 esku lehergailu eta 200 metrailadore bidaltzeko konpromisoa lortu zuten. Beranduxeago, gazte batzuk, Jaime del Burgo barne, maniobra militarrak egitera joan ziren Italiar faxistara, Erromako La Dispoli aireportura. Armak Nafarroa Garaiko militanteen artean banatzen zituzten. Esku-bonba egiteko bi lantegi txiki ere antolatu zituzten.
“[...] fue encomendado a don Jesús Yáñiz, Párroco de Caparroso, ayudado por don Francisco Arellano, que lo era de Traibuenas, la tarea de fabricar bombas de mano. La misma misión fue encomendada a don Fermín Erice, Párroco de Esquíroz, y a don José María Solare, de Berriozar. Hubo, pues, dos pequeñas fábricas de bombas, una en Caparroso y la otra en Mañeru, aparte del depósito de Traibuenas”.

Ekintza bortitzak
Ekintza bortitzen zein armatuen berri ere ematen du Lizartzak. Esaterako, Aberri Egunean egindako erasoaldia, edo 1936ko udaberri hartan Bilbon hiru errepublikazale hil zituen karlistaren ihesaldia.
“El día de los vascos. Aberri Eguna. [...]La jornada no pudo ser más desgraciada. Bofetadas por doquier, rotas sus Banderas, sus manifestaciones ridiculizadas. [...]Desde entonces, el peligro separatista, quedó alejado de Pamplona. Ya Pamplona comenzó a entregarse a nosotros, olvidando las sirenas de Bilbao.
Es necesario recordar que Pamplona nunca había sido totalmente carlista. Si Pamplona se hizo carlista lo ha sido, porque fue  conquistada a fuerza de puños”.
“Como consecuencia de un mitin carlista en Bilbao, ocurrieron serios incidentes.[...] hubo fuerte tiroteo, y como consecuencia tres muertos. El Boina roja, autor de los disparos, vino huido a Pamplona, donde estuvo algún día escondido en casa de don Eusebio del Burgo. Al tener noticia de su inmediata captura, pues la policía había sabido que estaba refugiado en Pamplona, decidí pasarlo a Francia, para lo que requerí el concurso de un correligionario de la frontera”.
 Pixkanaka gauzatuz joan zen proiektua, oinarrizko taldea edo erreketea osatu arte. Konpainia bakoitzak 246 gizon zituen, ekintzetarako hiru piketetan antolaturik (70 lagun), eta pikete bakoitza hiru pelotoitan (20 lagun). Hiru erreketek tertzioa osatzen zuten. Horrela, Joaquín Baleztenak eta Miguel María Zozayak erositako armekin, maniobrak burutu zituzten Markalaingo makaldian, Ilurgoz, Izaga, Andia eta Urbasan.
“El 19 de mayo de 1935 se realizaban completas maniobras militares en Zufía. Las dirigían Del Burgo, Galdeano, Lacalle y Villanueva. [...]  Cada Unidad celebraba sus prácticas militares en lugares generalmente próximos a la localidad. Por ejemplo, el Requeté de Estella, que había comenzado su instrucción en la finca del Paseo de los Llanos, al organizarse el Requeté de Villatuerta marchaba a Montejurra, detrás del El Rocamador, al monte de Bearin o al de Lorca. Los de la Cendea de Galar, en el campo de fútbol Elarre, de Esquíroz. El Requeté de Corella, por turnos y durante la noche, en los locales de la Juventud Católica. Los de Abárzuza, en su Círculo. Cada cual, como se ve, en donde podía y como podía”.
Iruñeko biztanle guztiek bazekiten, gainera, Ezkaba mendian egiten zirela maiz. Errepublikazaleek behin baino gehiagotan salatu arren, Madrilgo Gobernuak ez zuen neurririk hartu. Horrela gertatu zen Fortunato Agirrek ezarri zuen salaketarekin. Erakunde ezkertiarrek bazekiten erreketeak borrokarako prest zeudela. Horrela idatzi zuen Mundo Obrero egunkariak 1936ko apirilaren 4an:
 “Un serio peligro para el pueblo y la República.- Los Requetés Carlistas son un Ejército equipado a la moderna y armado hasta los dientes. Como organización fascista que es, el Gobierno tiene que disolverlos rápidamente. Con esas tropas, Navarra estará bajo el terror fascista. [...] sin disputa, la organización militar más seria y perfecta que existe en nuestro país, equipada como un ejército regular y presta a marchar contra la República en cualquier momento”.

Mola eta Fal Conde
Memoria horietan Mola eta karlisten arteko harremanak eta negoziazioak ere agertzen zaizkigu. Mola Manuel Fal Conde karlisten buruarekin bildu zen Iratxen 1936eko ekainaren 15ean. Lizarrako alkate Fortunato Agirre jeltzaleak horren berri eman zion Madrilgo Gobernuari. Honek, ordea, muzin egin zion abisuari. Altxamendua gauzatzean alkatea fusilatu egin zuten (irailaren 29an). Karlistek eta militarrek estatu eredu desberdina aldarrikatzen zuten. Molak Eliza eta Estatuaren arteko bereizketa bermatzen zuen Errepublika ikusten zuen begionez. Ez zuen beharrezkoa ikusten bandera aldatzea. Autoritate militarraren menpe egongo zen Estatu indartsu eta diziplinatua zuen helburua, jendarte orden katoliko burgesa bermatuko zuena. Karlistek, ordea, Monarkia berrezarri nahi zuten, non Eliza zutabeetako bat izango zen. Adostasuna lortu zen azkenean eta 8.400 karlista armatu militarren ondoan agertu ziren borrokatzeko prest.
“En este mes de julio de 1936, la organización de los Requetés navarros estaba ultimada. Se tenía encuadrada ya una fuerza de 8.400 Boinas Rojas, que al primer aviso saltarían en pie de guerra”.
Horrela izanda, Mola jeneralak ordu batzuetan herrialde osoa kontrolatu zuen.

Nafarroa "laureada"
Diputazioa hasiera-hasieratik jarri zen altxamenduaren alde, 1936ko uztailaren 21ean zabaldu zuen agiriaren bidez.  Nafarroa Garaiak egindako hautua saritzeko asmoz,  1937ko azaroaren 9an, diktadoreak berak San Fernando  Ohorezko Gurutzea eman zion herrialde honi, 1985 urte arte bere armarrian eraman zuena. Diktadorea hil arte mantendu zuen jarrera bera instituzio nafar honek, jendartean ematen ari ziren aldaketei eta aldarrikapenei muzin eginez. Horrela,  eta kalean herri mugimenduek ozenki diktaduraren amaiera aldarrikatzen zuten bitartean, 1974ko abenduan Diputazioak seme kuttuna izendatu zuen Franco. 2005ean Nafar Parlamentuan errepresaliatuen inguruan emandako eztabaidan eta gaur egun ikusten dugun bezala, itxi gabe dugu oraindik 1936an irekitako zauri hura.


Pío XII (19-abril-1939)
“Con inmenso gozo nos dirigimos a vosotros, hijos queridísimos de la católica España, para expresaros nuestra paternal congratulación por la paz y la victoria de vuestra fe y caridad probadas en tantos y generosos sufrimientos.
Hacemos descender sobre el jefe de Estado y su ilustre gobierno, sobre los heroicos combatientes, nuestra  bendición apostólica”



Testua: Patxi Abasolo López, Ezkaba aldizkaria, 191. zka., 2012ko urtarrila.


* A. Lizarza, Memorias de la Conspiración, 1953.

2016(e)ko maiatzaren 1(a), igandea

Maiatzak 1: "Komunismoa"

Fernando Vicente,
El manifiesto comunista


KOMUNISMOA

Komunista izatea, gure gizartean, putakumea ez izateko modu bakarrenetakoa da, komunistek komunista izatea, behin baino gehiagotan, putakumea izateko beste modu bat bihurtu arren.

Joseba Sarrionandia, Hitzen ondoeza