2017(e)ko azaroaren 7(a), asteartea

1917: Susurros revolucionarios en Iruñea

Azaroaren 7an (hamahiru egun lehenago, garai hartan indarrean zegoen juliotar egutegiaren arabera) Errusiar Iraultzaren I. mendeurrena izan zen. Duela aste pare bat argitaratu nuen artikuluari (http://mendillorrikohistoria.blogspot.com.es/2017/10/1905-sonando-con-una-navarra-sin-cadenas.html) segida emanez, hona hemen Arrotxapeko Ezkaba aldizkariko Historia atalean idatzi dudana. Bertan aztertu dugu Errusiar Iraultzaren oihartzunek Iruñean izan zuten eragina.



Susurros revolucionarios de 1917

Trabajadores rochapeanos en huelga

1917an Arrotxaperaino iritsi ziren sobietarren askatasun haizearen laztanak. Grebaren, mobilizazioen eta borrokaren bidez, auzoko langileak ere ahalegindu ziren amets haiek errealitate bihurtzen.

Imagen: Revista "La Hormiga de Oro", 1914.

Dudan bizkitartean

- Arma bat hurbilean dudan bizkitartean
iraultzailea izan behar diat -erran nuen.
- Ideia zuzen bat eta harekin borrokatzeko
adorea duan bizkitartean -berretsi zidan
lagun batek.

Fusilak pizten dituen Sua *


Mientras en Rusia se aceleraban los acontecimientos hacia su gran revolución de octubre, la heterogeneidad de las sociedades obreras navarras iba en aumento. Además de las ya mencionadas sociedades de resistencia socialistas y católicas [ver Ezkaba, n.º 247], y alguna efímera experiencia como la Agrupación Obrera Republicana, en agosto de 1915 se creó en Pamplona el primer núcleo de católicos libres de la provincia. En pocos años, los libres de Pamplona lograron el nivel de sindicación de las sociedades de resistencia y de los conciliados católicos. Más allá de la preeminencia de unas sobre otras según el lugar del que hablemos, podemos afirmar, sin ninguna duda, que la existencia de todas esas opciones sindicales no favoreció sino a la patronal, quien utilizó esa división en su propio beneficio.
Con la Primera Guerra Mundial la conflictividad social volvió a ocupar un primer plano debido a la especulación, la escasez de algunos alimentos y las subidas de precios. En enero de 1916 la población de Pamplona salió a manifestarse a favor del abaratamiento de las subsistencias, atendiendo a la convocatoria de los societarios, con el consentimiento de la Conciliación, varios centros políticos, la Cámara Oficial de Comercio e Industria, y el propio consistorio, que la encabezó en su recorrido ante el Gobierno Civil. No obstante, pese a la intensa actividad laboral que iban experimentando tierras vizcaínas y guipuzcoanas a través de activas campañas contra el paro y la miseria, la sociedad navarra, al igual que la alavesa, seguirá con su peculiar falta de crispación revolucionaria.

Huelga General
El creciente deterioro del régimen monárquico durante la primera mitad de 1917 y la lección práctica dada por los revolucionarios rusos contra el zarismo en marzo de ese año, hizo pensar a la izquierda que podía ser el momento idóneo para poner en marcha un movimiento revolucionario contra el mismo o, cuando menos, conseguir avances democráticos importantes. El 27 de marzo de ese año, UGT y CNT hicieron pública su intención de convocar una huelga general indefinida en todo el Estado español, fijada finalmente para el 13 de agosto de ese año. La militancia de las distintas organizaciones se irá decantando distintamente por una huelga económica o política, pacífica o revolucionaria, y actuarán en función de ello.
La dura represión ejercida por las fuerzas armadas, con centenares de trabajadores y trabajadoras asesinadas (71 reconocidas oficialmente), cientos de heridas y varios miles de detenidas, además de la falta de determinación y criterios claros de las organizaciones socialistas, fueron las claves del fracaso de esa huelga.
También en la Alta Navarra se produjeron huelgas, manifestaciones y algún atentado, como la explosión de dinamita colocada en vías del tren en Eskirotz y la destrucción provocada de conductores telegráficos en Aiegi, ambos sabotajes realizados el mismo 13 de agosto. En Pamplona la huelga fue preparada la noche anterior bajo la dirección del teniente alcalde socialista, Angulo, en una arboleda “al frente de la huerta del sr. Lorea en el barrio de la Magdalena”, junto al camino de los Enamorados. A esta reunión asistieron unas 80 personas. Durante la mañana del día 13 varios piquetes de obreros ferroviarios y “caracterizados socialistas” recorrieron los talleres y fábricas invitando a los obreros a sumarse a la huelga. Pararon aproximadamente el 15% de los obreros pamploneses. Entre ellos los talleres e imprentas en los que había socialistas, y del 55% al 60% de los ferroviarios de la línea de Norte, pero no los de Irati y Plazaola. En la rochapeana casa Gamarra pararon 17 de 33 trabajadores.
La falta de implicación de las bases del sindicalismo católico, el inmediato establecimiento del estado de guerra en la ciudad y la detención de los dirigentes obreros más cualificados, hicieron que para el día 22 casi todos los obreros hubiesen vuelto al trabajo. El mismo día 13, al mediodía, el Gobernador recibió un telegrama comunicándole que se establecía el estado de guerra. Dos hora antes, a las once de la mañana, hubo una reunión de unos 60 huelguistas en la sede de las sociedades federadas de resistencia, en la calle de la Merced, 4, y cuando estaba dirigiéndose a los congregados el linotipista T.G. fue detenido junto con F.M. bajo la acusación de incitación a la huelga. Al finalizar el día habían sido ya detenidas 12 personas por “coacciones, insultos y amenazas”. A partir de aquella noche las tropas del regimiento de caballería de Almansa patrullaron las 24 horas del día las principales calles y accesos a la ciudad. Tenemos constancia de un huelguista herido de bala el día 15 por los soldados en la estación del Norte, por insultar a la tropa según la versión oficial. Todavía el día 22 seguían patrullando las fuerzas de la Guardia Civil y del regimiento de caballería, pero casi todos los obreros habían vuelto al trabajo, al igual que en el resto del Estado.
Lo cierto es que en 1918 la afiliación socialista conoció una reducción significativa, probablemente por la difícil situación en la que quedaron los obreros socialistas tras el fracaso de la huelga general de 1917. De hecho, los ferroviarios navarros expulsados de la Renfe no fueron readmitidos hasta la amnistía concedida con la proclamación de la II República española. Ante quienes decían que no había condiciones suficientes, los sectores más concienciados y combativos de la clase trabajadora seguirían pensando que, como diría Ché Guevara medio siglo más tarde, las condiciones se generan. Sigamos soñando.

Texto: Patxi Abasolo López
Fotografía: Revista La Hormiga de Oro.


* Felix Guerra eta Froilan Escobar, Fusilak pizten dituen sua, Txalaparta, 1991, 140. or.
** Angel García-Sanz, Navarra. Conflictividad social a comienzos del siglo XX, Pamiela,1984.

2017(e)ko urriaren 28(a), larunbata

Dokumentala: Frantziako Iraultza (1789-1815)

Gaurko saioan bukatu egin dugu Frantziako Iraultzaren inguruko ikasgaia. Galeano-ren Ispiluak. Mundu ia ororen historia liburuaren hainbat atal irakurri dugu, hiru testu iruzkin eta bi eskema landu ditugu, mapa iruzkin bat ere bai, euskaldunek Kexa kuadernoetan idatzitakoa zein Garat anaiek bideratutako eskakizunak... Hemen duzue 30 minutuko dokumental bat, azken aste hauetan landutakoa birpasatzeko aukera ederra emango dizuena. Aste buru on!

2017(e)ko urriaren 27(a), ostirala

1905: Soñando con una Navarra sin cadenas

Kalean da urriko Ezkaba248. zka., Arrotxapeko aldizkaria. XX. mendeko nafar langile mugimenduaren inguruko lehenengo emanaldia izan dugu Historia atalean. Nola bizi izan zituzten hemengo langileek 1905ko gertakari iraultzaileak? Hurrengo zenbakian aztertuko ditugu Nafarroan izan ziren 1917ko oihartzun iraultzaileak.
Egin klik hemen, aldizkaria irakurri nahi izanez gero:

*https://issuu.com/ezkabarotxapea/docs/2017-10


Despertar asociativo y control social

Soñando con una Navarra sin cadenas

Duela ehun urte, 1917ko urrian, Errusiar Iraultzak mundu osoa astindu eta irauli egin zuen. Langileek, lehenengo aldiz, poterea eskuratu eta bestelako mundu bat sortzera jo zuten. Bitartean, zertan ari ziren nafar langileak?
El tren Plazaola atravesando Arrotxapea, 1920
Fotografía: Fidel Veramendi (AMP/CA)

Komunista izatea, gure gizartean, putakumea ez izateko modu bakarrenetako bat da, komunistek komunista izatea, behin baino gehiagotan, putakumea izateko beste modu bat bihurtu arren.

J. Sarrionandia, Hitz ondoeza


Toda la historia de la sociedad humana, hasta la actualidad, escribían Karl Marx y Fiedrich Engels en 1848, es una historia de luchas de clases. Libres y esclavos, patricios y plebeyos, barones y siervos de la gleba, maestros y oficiales; en una palabra, opresores y oprimidos, frente a frente siempre, empeñados en una lucha ininterrumpida, velada unas veces, y otras franca y abierta.
No es momento de profundizar en todo aquel largo proceso de toma de conciencia experimentado por las gentes trabajadoras a lo largo y ancho de este pequeño planeta llamado Tierra. Pero no podemos dejar de constatar la veracidad de las afirmaciones con las que hemos comenzado este artículo, pues la historia de la humanidad está repleta de episodios protagonizados por personas y colectivos empeñados en terminar con situaciones injustas y de opresión, en busca de una sociedad más hermosa donde las personas y las comunidades puedan nacer, vivir y morir en igualdad y libertad.
Hoy quiero recordar uno de esos intentos de transformación social, aquél que se inició en Rusia en 1917, ahora hace un siglo, una Revolución que originaría el primer régimen comunista de la historia, y se convertiría en el acontecimiento fundamental de la política mundial del siglo XX, de la misma forma que la Revolución Francesa había sido el suceso más importante en la política del siglo XIX. El mundo entero se vio convulsionado por aquellos acontecimientos.
Evidentemente, no podemos entender Octubre de 1917 sin aquella otra revolución de 1905 que, aunque fracasada, tuvo consecuencias de gran importancia, pues precipitó las revoluciones persa y turca, aceleró la Revolución china e, impulsando al emperador austriaco a introducir el sufragio universal, transformó e inestabilizó aún más el difícil panorama político del Imperio de los Habsburgo.

Pamplona, 1905
En esta entrega vamos a quedarnos aquí, en la Pamplona de 1905. ¿Qué pasaba, mientras tanto, en Iruñea, la vieja capital vascona? Nadie se extrañará si decimos que el movimiento obrero iruindarra se encontraba muy lejos de poder dar esos pasos. Aunque las primeras noticias que tenemos nos trasladan a 1855, cuando 1.141 obreros pamploneses firmaron un escrito en defensa de las sociedades obreras, en Navarra el surgimiento de sociedades obreras de mayor envergadura fue más tardío y, en gran medida, controladas por la Iglesia católica y la clase patronal. Así, los 882 miembros que en 1903 agrupaban las sociedades de resistencia navarras llegaron a ser muchos menos que los trabajadores asociados a las sociedades fundadas por la patronal: en 1904 el Centro Escolar dominical de Obreros tenía 900 socios y una caja de ahorros, mientras que, ya en 1902, la Conciliación alcanzó los 2.041 asociados.
Poca información tenemos de los militantes anarquistas pamploneses de la época, cuya actividad debió ser básicamente testimonial. Tendremos que esperar a 1916 para ver los primeos grupos adscritos a la CNT. Respecto al PSOE, tenemos constancia que en 1902 existía una Agrupación socialista en Pamplona con 60 asociados. Nuestro 1905 poco o nada tenía que ver, en efecto, con el 1905 de los soviets.
La vitalidad de las nuevas aportaciones humanas a raíz del despertar asociativo que Navarra conoció entre siglos no fue suficiente para condicionar significativamente el marco laboral y, mucho menos aún, el panorama político que respiraba la provincia, como pudo verse en la primera jornada de paro convocada por el PSOE en todo el Estado español el 20 de julio de 1905 contra la carestía de subsistencias.
Si en el Estado español la convocatoria de huelga fue un rotundo francaso, en Pamplona no llegó a tener repercusión alguna. Los distintos resortes de control social impuestos por la derecha hegemónica estaban dando los resultados esperados. Entre ellos se encontraba el Diario de Navarra, cuya etapa fundacional empieza en febrero de 1903 y se cierra el 30 de junio de 1913, cuando Raimundo García, alias Garcilaso, se ha hecho ya con las riendas de la dirección. Aunque en su presentación se declaró conservador liberal, su práctica pondría en evidencia todo lo contrario a los postulados liberales de la época. Veamos la lectura realizada en el número especial publicado en 1904 con motivo de su primer aniversario, “El ramo de olivo:
“Al crearse el Diario de Navarra, hoy hace un año, existía en Pamplona un estado de cosas harto deplorable. El socialismo se presentaba provocativo y amenazador, perturbando muchas cabezas y desorganizando el taller y el tajo, tiranizando al patrono y al obrero y coartando la libertad del contrato del trabajo […]. El radicalismo político tenía avasallado y sugestionado a Pamplona; se había convertido, al parecer, en poder inconmovible, en fuerza imposible de contrarrestar. Apoderado del municipio y ejerciendo fuerte presión en el ánimo de las autoridades, creían muchos que Pamplona y Navarra estaban condenadas a ser perpetuo feudo de unas cuantas decenas de radicales en su mayor parte antidinásticos, anticlericales y liberticidas. El Diario de Navarra, exponiéndose a posibles contingencias, se enemistó con todos los hombres de la izquierda […]. Nosotros fuimos el lazo de unión de todos los hombres de buena voluntad, que en apretado haz acudieron a los comicios derrotando a los perturbadores de Pamplona y regenerando al municipio […] Compárese el Pamplona de 1903 con el de 1904, recuérdense nuestras campañas a favor del orden, de la justicia, de la paz y de equidad y dígasenos si el Diario de Navarra no ha sido el ramo de olivo que ha contribuido a la tranquilidad del vecindario y a la armonía del capital y trabajo”.
Durante los próximos años, hasta 1914, en Navarra no podemos hablar ni tan siquiera de malestar laboral. La mayor parte de la clase trabajadora seguía desmovilizada. ¿Y en 1917?

Texto: Patxi Abasolo López
Ezkabako aldizkaria, 248. zka., 2017ko urria



2017(e)ko urriaren 12(a), osteguna

Urriaren 12a, Herri Indigenen Eguna

Nafarroa Garaiko Parlamentuak erabaki du Herri Indigenen eta Kultur Aniztasunaren Eguna izatea urriaren 12a. Gobernua babesten dute lau alderdiek proposatu eta onartu dute. Memoriaz eta Historiaz ari garenean, Egiaz, Justiziaz eta Erreparazioaz ari gara. Justizia eta Erreparazioa, tamalez, nahiko urrun badira ere, izugarri ekimen polita dugu erabaki hau, 1492ko urriaren 12 hartan abiatu zen zorigaiztoko prozesu historikoak suposatu zuena hobeki ezagutzeko.


Kolon

Haizeteen orroei eta mamutxa itsasontzijaleen goseari erronka eginez, Kristobal Kolon almirantea itsasoratu zen.
  Berak ez zuen aurkitu Amerika. Mende bete lehenago helduak ziren bertara polinesiarrak, bost mende lehenago bikingoak. Eta guztiak baino hirurehun mende lehenago, lur hauetako biztanlerik antzinakoenak ziren helduak, Kolonek indio deitutakoak, Ekialdera atzeko atetik sartua zela uste izan baitzuen.
  Bertoko horiek ziotena ulertzen ez zuenez, mintzatzen ez zekitelakoan zen Kolon; eta biluzik zebiltzanez, otzanak oso eta dena ezerezaren truke ematen, jende adimentsua ez zirelakoan.
  Bere bidaiek Asiara eramana zutelako ziurtasuna betean hil zen arren, zalantzan ere egona zen Kolon. Bigarren bidaian uxatu zituen baina, zalantza oro. Bere ontziak Kubako badia batean ainguratuta, 1494ko ekainaren erdi aldean, hura Txina zela ezartzen zuen agiria aldarrikatu zuen almiranteak. Bere marinelek ere halaxe aitortzen zutela ere adierazi zuten idatziz; eta norbaitek aurkakorik esanez gero, halakoari ehun zartako eman, hamar mila maravediko isuna jarri eta mihia moztu egingo ziotela.
  Azpian, sina egiteko gauza ziren marinel urrien sinadura.


Eduardo Galeano, Ispiluak. Mundua ia ororen historia, Txalaparta, 2013, 134-135. orr.


2017(e)ko urriaren 9(a), astelehena

Duela 50 urte, CHE Guevara gizona hil zuten, mitoa sortu

 Gizonak ezin du arnasa hartu, leher eginda egoteaz gain asmak gogor zigortzen baitu. Hala ere, azken hatsa eman arte etsi gabe aurrera jarraitzeko kemena du. Ernesto Che Guevara du izena, eta horrela aritu da beti, Kubako Sierra Maestran, Kongoko oihanetan eta, azken hilabetotan, Bolibiako baso eta mendietan.
  Ezagutzen dutenek diotenez, tematia da, eta egoskorra bere zereginetan. Zeharkaldi amaiezinetan nekeak jota hauspo bularrak ixten zaizkionean, beste edonork egingo lukeen moduan gorputza bere onera etorri arte atseden hartu beharrean, hortzak estutu eta atzean ez geratzen saiatzen da, gogorretan gogorrena balitz bezala. Are gehiago, sarritan, motxila astunena hartzen du soinean, ingurukoei eta batez ere bere buruari erakusteko, hala nahi izanez gero, gizakia gai del edozein gauza egiteko.
  Politikan ere horrela jokatu du beti. Nonbait Iraultza bideratzeko baldintzarik ez dagoela entzuten duen bakoitzean, "baldintzak sortu egiten dira!" erantzuten du. Edo, zer eginik ez dagoela entzuten duenean, "dena dago egiteko" ihardesten du. Kubako Iraultza da borondate horren adibide esanguratsuena.
  "Bi, hiru, lau Vietnam sor ditzagun!" idatzi berri du Tricontinental erakundeari bidali eta bere testamentu bihutuko den azken gutunean. Eta hitzetatik ekintzetara, Bolibian sartu da su berri bat piztu asmoz.
  Hezur eta azal besterik ez da bere gorputza, baina nonbaitetik ateratzen du indarra. Barne borondatetik, ezbairik gabe, eta sozialismoaren garaipenaz duen sinesmenetik.
  Alabaina, orain, Bolibiako Quebrada del Yuro izeneko hegian, ez aurrera ez atzera, bertako armadak setiarurik egoteaz gain, indarge eta eri dago. Badaki oraingoan bere indarren muga gainditu duela. Badaki gauza guztiek bezala gizakiaren borondateak ere zeharkatu ezin diren mugak dituela, norberarenak zein gizarteak jartzen dizkionak. Baina ez du amore eman nahi izan.
  Laster hilotz izango da. Begiak urrunean galduta balitu bezala egingo diote argazkia, eta aldizkari eta egunkarien azaletan barrena zeharkatuko du mundua. Gizona hil dute, mitoa sortu.

Joxe Iriarte Bikila, Iraultzen maratoia, Txalaparta, 2002, 185-186. orr.


2017(e)ko urriaren 1(a), igandea

Hobe Historia egitea, Historia ikastea baino?



Urriaren 1eko Erreferenduma dela eta, Kataluniako ikasleek greba egin zuten ostegun eta ostiralean. Lleidako Laia DBHko ikasleak ere bai. Kazetariak greba egitearen arrazoiez galdetu dionean, horrela erantzun dio: "Hau ez baita Historia ikastea, Historia egitea da, eta hobe da egitea ikastea baino, ezta?".* Erantzun zoragarria izanda ere, egia ere bada Historia ikasiz Historia egiten hobeki asmatuko dugula. Hemendik elkartasun besarkada bat Historia egiten ari diren katalandar guztiei.




Olariaga, Berria, 2017-urria-1

* Ramon Sola, "Payeses que labran y jóvenes que siembran futuro", Gara, 2017-iraila-29.

2017(e)ko irailaren 29(a), ostirala

Esklabo beltzen trafikoa: "Kaiola nabigatzaileak"

Grabatua: Esklaboak
Antzinako Erregimenaren Krisia aztertzen ari gara egun hauetan, Industria Iraultzak eta Frantziako Iraultzak behin-betiko desagertarazi baino lehen, XVIII. mendea. Aurreko klasean Kapitalaren eta Burgesiaren goraldia landu genuen, merkataritza kolonialik gabe ezinezko izango zena. Gaur, merkataritza horren oinarria izan zen merkataritza triangeluarra ikusi dugu, esklabo beltzen trafikoa, hain zuzen ere. Eduardo Galeanok (Ispiluak: Mundu ia ororen historia, Txalaparta, 2013) lagundu digu liburuak aipatzen duen kontzeptutik haratago joaten, esklabo hitzaren atzetik diren bizipenak ikustarazten, zenbaki huts horiek guztiak haragitzen: Koroa jantzi orduko, beltz trafikari bihurtutako Espainiako Felipe V.a; esklaboen lehen matxinada Amerikan; quilombo izeneko babeslekuak; Nanny askeen erregina; edota Rosa Mariaren adinak, sei urte zituela, 1725ean, Afrikatik eraman eta Rio de Janeiron saldu zuten emakumearen zorigaiztoko bizipenak...

Kaiola nabigatzaileak

Askatasuna gehien maite zuen esklabo-trafikariak Voltaire eta Rousseau jarri zien izen bere ontzi onenei.
  Hainbat beltz-tratularik erlijio izenez bataiatu zituzten ontziak: Arimak, Errukia, David Igarlea, Jesus, San Antonio, San Migel, San Tiago, San Felipe, Santa Ana, eta Ama Birjina Sortzez Garbia.
  Beste batzuek maitasun-adierazpenak zituzten grazia, jendeteriari, izadiari eta emakumeei: Itxaropena, Berdintasuna, Adiskidetasuna, Heroia, Ortzadarra, Usoa, Urretxindorra, Kolibria, Irrika, Betty Xarmangarria, Polli Ttikia, Zezilia Maitagarria, Hannah Zentzuduna.
  Ontzirik zintzoenek Menperatzailea eta Jagolea [zaindaria] zuten izen.
  Esku-lan zamatu hauek ez ziren sirena hotsez eta suziriz porturatzen, helduak zirela aldarrika. Ez zen beharrezkoa. Urrutik nabaria zen, kiratsarengatik.
  Sotoetan pilaturik ohi zetorren salgai atsitua. Gau eta egun elkarrekin zeutzan esklaboak, mugitu ezinik, guztiz erantsirik bata besteari tokirik ñimiñoena ez galtzearren gainean pixa, gainean kaka, elkarri kateaturik, lepoan lepoei, eskumuturrak eskumuturrei, orkatilei, eta den-denak burdinazko haga luzeei kateatuta.
  Asko eta asko hil ziren itsas zeharkaldian.
  Goizero, itsasora botatzen zituzten jagoleek zamok.

Galeano, Ispiluak, 190-191. orr.

2017(e)ko irailaren 20(a), asteazkena

Benito Lertxundi, "Itzaltzuko bardoa"


Garxot komikia, 2003.
   Herriaren oroimena eta kultura kantuaren bidez transmititzea zen bardoaren eginkizuna. Pertsona nabarmena izan ohi zen. Herriz herri istorioak, kondairak eta bertsoak kantatzen zituen, herriaren kulturaren garra bizirik mantenduz. Boterearentzat pertsona arriskutsua izan zitekeen ere, komeni ez zitzaien mezuak helaraz baitzitzakeen.
   Itzaltzun (Nafarroa) XII. mendean bizi den bardoa da Gartxot, istorio eta poemak herriari kantatzen dizkion kontalaria. Orreagako abade berriak ez du gogoko bardoaren jarduna, eta deserriratu eta haren seme Mikelot bahituko du. Ahots ederra du Mikelotek, eta latinez kantatuko duen fraidea bilakatu nahi du abadeak. Mikelotek ihes egitea lortuko du, eta aitarekin herriz herri kantatzen hasiko da, harik eta soldaduek harrapatuko dituzten arte.
 Boterearen aurka pertsonek har dezaketen hiru jarrera islatzen ditu filmak: Ihes egitea, kolaboratzea eta aurre egitea. Konkista eta akulturazio prozesuen aurkako erresistentziaren ikurra dugu Gartxot.


2017(e)ko irailaren 14(a), osteguna

Mizuki, NonNonBa eta Chigusaren galera

Astiberri, 2010
Kontakizun autobiografiko honetan, Shigeru Mizuki bere txikitako urteetan zentratzen da (1930eko hamarkada Sakiminaton Japonia hegoaldeko herri txikian). Nostalgia, samurtasuna eta umorea nahasten ditu, kontakizun itxuraz xume baino sakon batean. Liburuan zehar, pertsonaia baten oihartzun etengabea izango dugu, NonNonBa, Shigeruren etxe ondoan bizi den amona xaharrarena. Berari esker, Japoniako kondairen eta izpirituen berri izango du Shigeru umeak.
Chigusa neskatoa tuberkulosiak jota hiltzean, NonNonBak lagundu ere lagunduko dio Shigeruri bere baitan daraman pisu irakaragarri hori ulertzen.

- Shige: Ah, Nonnonba. No tengo ganas de nada.
- Nonnonba: ¿A qué te notas pesado? Eso es porque el alma de Chigusa está morando en tu corazón.
- Shige: ¿Las almas no se iban a la tierra de los diez billones?
- Nonnonba: En gran parte sí. Pero poco a poco se quedan en el corazón de los seres queridos. Te acabarás acostumbrando a esa sensación. No te preocupes.
- Shige: ¿Ah, sí?
Shige y Chigusa
- Nonnonba: Así como el cuerpo crece con los alimentos, el corazón se desarrolla gracias a las almas que moran en él. En tu vida habrás visto y tocado muchas cosas. Las piedras tienen su propia alma. Y los insectos también. Todas esas almas están morando en ti y gracias a ellas eres lo que eres.
- Shige: ...
- Nonnonba: Pero a veces llegan almas demasiado grandes.
- Shige: Eso es lo que me pasa ahora.
- Nonnonba: En el futuro acogerás a almas aún mayores.
- Shige: ¡¿Aún más?!
- Nonnonba: Pero tu corazón también crecerá lo suficiente para aguantar el peso. Así te irás haciendo adulto.

2017(e)ko irailaren 13(a), asteazkena

Auckland Toby Morris, "On a plate"

Auckland Toby Morris ilustratzaileak ederki laburbiltzen du zer den pribilegiatua izatea. Ez ditzagun inoiz ahaztu Paula bezalako gazteek egin behar izaten duten lana eta ahalegina. Ez dezagun ahaztu ze gogorra den laguntzarik gabe aurrera egitea. Egia al da klase gatazkak duela mende bateko kontu hutsak direla?







2017(e)ko irailaren 9(a), larunbata

Suizidioa, eragotz daitekeen errealitate bat


Duela urtebete sortu zen Besarkada elkartea eta, geroztik, taldeak ateak zabalik ditu suizidioaren gaiak ukitzen dituenentzat, baita suizidioaren ondorioz maite duten norbait galdu dutenentzat. Gaur, Berria egunkarian, iritzi artikulua argitaratu dute tabu dugun gaia hau lantzeko. Izan ere, gustuko ez badugu ere, sufrimendua eta oinazea existitzen dira, gizonezko zein emakumezko guztion parte dira, nork bere mina du.
Artikulu egileek dioten bezala, egunean 2.500 pertsona inguruk egiten dute beren buruaz bertze, eta izozmendiaren punta baino ez dute erakusten dute horiek, 60.000 saiaketa baino gehiago daudelako. Ezaguna denez, datu horiek ez dira zabaltzen alarma piztuko luketeelakoan, baina ezinbestekoa da arazoaren zenbaterainokoa agerian uzteko.
Besarkada taldeak argi du suizidioa ez dela konponbidea. Ez dute onartu nahi suizidioa onargarritzat jotzen duen uste indibidual edo kolektiboa; ideia horrek anitz sufritzen ari direnenganako utzikeria eta abandonua estaltzen ahal baititu.

Suizidioa, eragotz daitekeen errealitate bat


Irailaren 10a, suizidioari aurrea hartzeko munduko eguna. Ez dugu data horrek ematen digun aukera galdu nahi, eta agerian utzi nahi dugu beren buruaz bertze egiten duten pertsonek sekulako hutsa uzten dutela, atsekabe eta min handia.

Duela ia urtebete eman genuen Besarkada gure elkartearen sorreraren berri; taldeak ateak zabalik ditu suizidioaren gaiak ukitzen dituenentzat, baita suizidioaren ondorioz maite duten norbait galdu dutenentzat ere. Elkartea elkarri babesa emateko espazio bat da, aurrera egin ahal izateko.

Badakigu mendebaldeko gure gizarteotan ez dugula maite oinazearen berri entzutea; are gutxiago sentitzea; saiatzen gara mina saihesten; eta horren ondorioa da deus erran gabe sufritzen dugula, ezkutuan, bertzeek sumatu gabe, «normaltasun» itxurak eginez. Gure ahultasuna ezkutatzen dugu geure burua babesteko, behin eta berriz erraten digutelako mundu hau indartsuena dela, kexatzen ez direnena, baikorrena; erraten digute on egiten digun horretara hurbildu behar dugula, eta urrundu sufriarazten gaituen horretatik. «Zoriontsu izan behar dugu». Baina sufrimendua eta oinazea existitzen dira. Gizakiaren parte dira. Sufritzea ez da normala ez den zerbait, ez da lotsatzeko modukoa. Sufritzen duena ez da hutsen bat duen pertsona bat; ez da porrot egin duen pertsona bat.

Nork bere mina sentitzen du eta nork bere prozesuak bizi ditu min hori bere bizitzan barneratzeko eta aurrera egiteko. Ez dago eperik, eta presak ez du balio; ez da borondate kontua, baina argi dago nork bere kabuz egin behar duela lan. Lan gogorra da, eta, tarteka, nekagarria benetan. Victor Franklek erraten duen bezala, egia da gure jarrera giltzarri dela. Baina funtsezkoa da, aldi berean, pertsona eta gizarte gisa, bertzeak entzuten ikastea, bertzeak ez epaitzen ikastea, bertzeen prozesuak ulertzea eta errespetatzea, guk ere bertzeek gu entzutea nahi baitugu, guk ere nahi baitugu bertzeek ez epaitzea, ulertzea eta maitatzea.

Zenbaitetan, gure kasuan bezala, atsekabea bat-batean agertzen da, arratsalde bat, telefono dei bat... Dena aldatzen da, bizitza aldatzen da, eraiki duzun guztia hamaika zatitan apurtzen da. Jada ezerk ez du zentzurik. Maite duzun hori galtzeak eragiten duen mina are sakonagoa da suizidioak dituen konnotazioengatik. Goizero, galderak egiten dizkiogu geure buruari eta saiatzen gara aurkitzen ez ditugun erantzun horiek bilatzen; hartzen gaituen erru sentimendua arintzen saiatzen gara, aurrera egin ahal izateko, energia agortua badugu ere, burua eta gorputza leher eginda badauzkagu ere. Gure bizitza «normalizatzeko» saiakerak dira, komunitatean, familian, lagun artean, gure harremanetan. Anitzetan suizidioaren inguruko estigma sumatzen dugu, eta horrek mina areagotu bertzerik ez du egiten. Zenbaitetan ohartu gabe, eta bertze hainbatetan gehiago ohartuta, baina beti ezjakintasunetik eta gaiari heltzeko beldurretik, sentitzen dugu guraso, lagun, bikotekide gisa epaitzen gaituztela; sentitzen dugu, halaber, presionatzen gaituztela aurrera egiteko, gure egunerokora itzultzeko, deus gertatu ez balitz bezala.

Suizidioari buruz hitz egiteko dugun beldurrari eta ezjakintasunari aurre egiteko informazioa behar dugu, sentsibilizazio kanpainak behar ditugu. OME Osasunaren Mundu Erakundeak argi eta garbi erran du suizidioari aurrea hartzeko eta gertatzen direnen kopurua murrizteko programak jarri behar direla martxan. Suizidioari aurrea hartzen ahal diogu. Egunean 2.500 pertsona inguruk egiten dute beren buruaz bertze, eta izozmendiaren punta baino ez dute erakusten datu horiek, 60.000 saiaketa baino gehiago daudelako. Datu horiek ez ditugu zabaltzen alarma pizteko, arazoaren zenbaterainokoa agerian uzteko baizik. Populazioaren %10ek aztertu du, une batean edo bertzean, suizidioaren aukera. Beren burua zauritzen duten gazteena aurrean dugun errealitate bat da; ulertu behar dugu eta artatu, aurre egin; hiltzeko asmorik ez badute ere, zauri horien bidez muturreko minari aurre egin nahi baitiote.

Guk beti eginen dugu maite ditugun horien alde, eta argi dugu beren erabakiak muturreko oinazea izan zuela oinarri. Bere buruaz bertze egiten duenak izugarri sufritzen du, eta bertze biderik ez dagoela pentsatzen du. Baina guk argi eta ozen erran nahi dugu: ez egin, laguntzen ahal zaitugu, ez zaude bakarrik!

Suizidioa ez da konponbidea. Ez dugu onartu nahi suizidioa onargarritzat jotzen duen uste indibidual edo kolektiboa; ideia hori barneratzen ari da, pixkana, gizartea, baina, gure ustez, ideia horrek anitz sufritzen ari direnenganako utzikeria eta abandonua estaltzen ahal ditu. Gizaki garen aldetik, jarrera hori ez zaigu duina iruditzen. Kolektibo gisa, suizidioa onargarritzat jotzea arriskutsua izan daiteke, deus ez egiteko aitzakia izan daitekeelako. Eta denok egin dezakegu zerbait sufrimendua gure sentiberatasunaren eta laguntzaren bidez arintzeko. Suizidioari aurrea hartzeko politikek sendoak izan behar dute, eta konpromisoa erakutsi behar dute dugun errealitatearekin; ezin dugu errealitate hori bazter uzten eta isiltzen jarraitu.

Besarkada Elkartea
Iturria: Berria, 2017eko irailaren 9a.

2017(e)ko irailaren 8(a), ostirala

Silvio Rodríguez, El Escaramujo

Hemen da ikasturte berria. Tamalez, osasun arazotxo batek ez digu gaur aukerarik eman, eta hurrengo asterako utzi beharko dugu DBHko 4ko lehengo klasea. Beraz, egun pare bat itxoin beharko, elkar ezagutu eta elkarri oinarrizko galderak egin dizazkiogun: Zer da Historia? Zertarako?... Hori baita garrantzitsuena: galderak egitea, besteei zein geure buruari, etengabe, jakinminak irekiko baitizkigu begiak eta jantziko baitugu burua; ikasteak emango baitigu gure auzoa zein inguruan dugun mundua edertzen. Ea zertxobait lortzen dugun, disfrutatuz gainera, izan behar den moduan.
Honetan, Silvio Rodríguez kantautore kubatarrak dioskun bezala, bizirik gara, hain zuzen ere, gure buruari galderak egiten dizkiogulako; ezagutza ezin da luxorik izan. Azken batean, galderak egiten dituzten umetxoak besterik ez gara.




El Escaramujo


¿Por qué la tierra es mi casa?
¿Por qué la noche es oscura?

¿Por qué la luna es blancura
que engorda como adelgaza?
¿Por qué una estrella se enlaza
con otra, como un dibujo?
Y ¿por qué el escaramujo
es de la rosa y el mar?
Yo vivo de preguntar:
saber no puede ser lujo.

El agua hirviente en puchero
suelta un ánima que sube
a disolverse en la nube
que luego será aguacero.
Niño soy tan preguntero,
tan comilón del acervo,
que marchito si le pierdo
una contesta a mi pecho.
Si saber no es un derecho,
seguro será un izquierdo.

Yo vine para preguntar
flor y reflujo.
Soy de la rosa y de la mar,
como el escaramujo.

Soy aria, endecha, tonada,
soy Mahoma, soy Lao-Tsé,
soy Jesucristo y Yahvéh,
soy la serpiente emplumada,
soy la pupila asombrada
que descubre como apunta,
soy todo lo que se junta
para vivir y soñar,
soy el destino del mar:
soy un niño que pregunta.

Yo vine para preguntar
flor y reflujo.
Soy de la rosa y de la mar,
como el escaramujo.



2017(e)ko irailaren 6(a), asteazkena

Eneko Compains: "Zer gertatzen ari da Venezuelan?"

Egun bat eta hurrengoan ere, Venezuela albistea da komunikabideetan. Baina zer gertatzen ari da benetan herrialde honetan? Hona hemen Ahotsa.infok Eneko Compains-i egindako elkarrizketa.

Eneko Compainsek oso ongi ezagutzen ditu Venezuelako politikaren gako nagusiak. Euskal Herriko Unibertsitateko Konstituzio Zuzenbideko irakasle honek gertutik jarraitu du prozesu boliviartarra eta aholkularitza lanak egin ditu Venezuelako Gobernuarentzat. Bere ustez, Venezuelako egoera oso zaila da eta horren arrazoi nagusia oposizioaren jarrera dela azpimarratzen du.

Nicolas Madurok zuzentzen duen Gobernuak Asanblada Nazional Konstituziogilea osatzeko hauteskundeak deitu zituen krisi hau gainditzeko, eta oposizioak ez du hauteskunde hauetan parte hartu nahi izan, eta boikoteatzen saiatu da. Ez dute lortu, eta horrek areagotu egin ditu mugimendu hau osatzen dutenen arteko desadostasunak. Erreportai honetan Eneko Compainsek azaltzen digu nortzuk osatzen duten Venezuelako oposizioa, zeinek du oposizioaren lidergoa eta zeintzuk diren euren interesak.
Bestetik, Venezuelaren aurka mundu mailan dagoen estrategiaren arrazoiak zeintzuk diren ere argitu dizkigu Compains-ek, eta Chavismoa ez aurrera ez atzera egoera batean aurkitzen dela gaur egun ziurtatzen du.

2017(e)ko abuztuaren 31(a), osteguna

Mutilok ez dugu negar egiten!

Gizonezkook negar ezinean, hau bai tragedia! Guztiok gehixeago negar izanez gero... Eta ez ahaztu, nire amona Pakak esaten zuen bezala, malkoek izugarri edertzen dituzte begiak; beraz, jaun-andereok, aitzakirik ez, askatu eta... egin negar, merezi du eta. 



Angelica Mendoza, desagertuen sinboloa


Angelica Mendoza Peruko desagertuen aldeko borrokan erreferente izan da, eta, hain
zuzen, Desagertuen Nazioarteko Egunean hil da. 89 urte zituen. 1980ko eta 2000ko hamarkadetan, 13.000 lagun desagertu ziren Perun, barne gatazka politiko-militarren ondorioz. Mendozaren semea biktima horietako bat zen. Justizia eske, kalera atera zen Mendoza, gurutze batean ez hil leloa jarrita. ANFASEP Desagertuen, Atxilotuen eta Bahituen Senitartekoen Erakunde Nazionala sortu zuen.

Hona hemen bere testigantza:


2017(e)ko abuztuaren 28(a), astelehena

Auzine/Dokumentala ANTZARAn: "La paz insurrecta"

Irailaren 6an zabalduko zaizkigu ikasgelak Mendillorri Institutuan. Presarik ez, motel, esango didazue batek baino gehiagok, ezta? Eta ez zaizue arrazoirik falta, auzoko festak baititugu zain. Beraz, jai giroan gozatu, primeran pasatu. Hala ere, hormarik gabeko ikasgelak aldarrikatzen ditugunok, ikasteko aukera polita izanen dugu, bihar, Antzara gunean (Civivox-en ondoan), 20:00etan, Jaien aurreko egitarauaren baitan.
Aurten ere pairatu beharko dugu, DBHn zein Batxilergoan, Historia liburuen eduki dentso eta luzea, eta zaila ere izanen dugu egungo errealitatea patxadaz aztertzea. Beraz, hona hemen Mundubat taldeak eskaintzen digun osagarri ezinhobea gure burua janzteko.


           Trailerra: