2019(e)ko maiatzaren 17(a), ostirala

Rosa Luxemburg, "Kartzelako gutunak Sophie Liebknechti" [II]


Wronke, 1917ko uztailak 20

"[...] Atzo gauean, bederatziak aldera, ikuskizun eder baten lekuko izan nintzen berriro. Eserita nengoen sofatik leihoko beira argitzen zuen isla arrosa bat nabari nuen. Honek txunditu ninduen zerua erabat grisa baitzegoen. Leihorantz korrika egin eta edertasun haren menpe geratu nintzen. Ekialdean, zeru gris berdinduaren gainean hodei arrosa eder neurrigabea nabarmentzen zen, erabat irreala zen, beste leku ezezagunetatik etorritako irribarre bat, agur bat bezala. Nik askatasunaren moduko zerbait sentitu nuen, nahigabe bi eskuek luzatu nituen agerraldi magikorantz. Ez al da ederra bizitza eta ez al du merezi bizirik egoteak horrelako kolore eta irudiak jasotzeko? Ezin nuen nire begirada askatu ikuskizun argitsu hartatik eta argi izpi gorrixka bakoitza irentsi nuen, bat-batean nire jarreraz barre egin nuen. Jauna! Zerua, hodeiak eta munduko edertasuna ez dira Wronken geratuko, nik ez diet agur esango. Ez, luzaro lagunduko naute noan lekura noala, ni bizi naizen arte [...].


Breslau, 1917ko abuztuak 2

"[...] Berehala -gutuna idazteari utzi diot zerua behatzeko- eguzkia gradu bat jaitsi da eraikuntzen atzetik, goialdean hodei txiki pilo bat -Jaungoikoak daki nondik etorriak- isiltasunean elkartu dira. Gris xamur kolorekoak dira, zilar kolorekoak eta distiratsuak dira ilaran, hausten diren irudiekin iparrerantz zuzentzen dira. Arduragabekeria handia dago igarotzen diren hodei hauetan, irribarre axolagabe bat bezalakoak dira, neuk ere ezin izan dut irrabarrea ekidin, inguratzen nauen bizi erritmoarekin bat nator beti. Horrelako zeru baten aurrean nola izan daiteke norbait ankerra edo zitala. Ez ahaztu inoiz zure inguruari begirada bat botatzea, beti aurkituko duzu bihozbera izateko arrazoiren bat [...]".


Breslau, 1917ko abenduaren erdialdean


"[...] Atzo, nire buruarekin mintzatuz zera nioen: ez al da bitxikeria bat alaitasunean murgildurik egotea beti, arrazoi bakar bat izan gabe. Adibidez, lastaira gor-gogor batean nago eztanda, zelda ilun batean, nire inguruan betiko hilobiko isiltasuna dago, hilobi batean banengo bezala da. Presondegi aurrean gau guztia erretzen diharduen lanpararen islak leihotik sartu eta sabaian dantzatzen du. Une batetik bestera, urrunean tren baten burrunba lausoa entzuten da eta leihopean, oso hurbil, zaindariaren eztul txikia, zangoak luzatzeko bere bota astunekin dabilela. Bere boten azpian, etsita kirrikatzen da area, gau beltz hezean irtenbiderik gabeko bizitza baten atsekabea gogorarazten duela dirudi. Hemen nago etzanda, bakarrik, ilun, negu aspergarriaren menpe, hala ere pentsaezinezko poz berezi batek astintzen du nire bihotza, eguzki distiratsuaren pean, zelai loratu batean banenbil bezala. Eta ilunpean bizitzari irribarre egiten diot, hondamendia eta goibeltasuna argitasun eta zorion bihurtzeko sekretu miragarria ezagutuko banu bezala. Beraz poz honen arrazoien bila nabil, ez ditut aurkitu eta ezin dut saihestu nire buruaz barre egitea. Nik uste bizitza bera dela sekretu bakarra, gauaren iluntasun sakona belusa bezain ederra eta leuna dela ongi begiratuta. Eta zaindariaren pauso geldiaren eta astunaren pean sableak kirrinkatzen duenean ere bizitzak kantatzen du, entzuten jakinez gero. Une horietan, zugan pentsatzen dut, asko gustatuko litzaidake, egoera edozein delarik, edertasunera eta zorionera sarbide den giltza magiko hau zuri igortzea, une xarmagarri batean bizitzen utziko lizukeena, kolore aberatsezko zelaian ibiliko bazina bezala. Nik ez dizut aszetismorik aholkatu nahi. Nik poz ukigarri egiazkoak opa dizkizut, baina nik soilik, nire zorion agorrezina adierazi nahi nizun [...]"




Rosa Luxemburg, Kartzelako gutunak Sophie Liebknecheti,


Katakrak Liburuak, 2018, 72,77, 78. orr.




2019(e)ko maiatzaren 14(a), asteartea

Rosa Luxemburg, "Kartzelako gutunak Sophie Liebknechti" [I]

Jatorrizko argitalpenean, 1920an Jugend-Internationale argitaletxeak ohartarazi zuen bezala, "Rosa Luxemburg zientzialaria eta borrokalaria soilik ezagutzen duenak ez ditu ezagutzen bere izatearen alderdi guztiak. Bere kartzelako gutunek irudia osatzen dute. Rosa luxemburgen jarraitzaileek eta borrokako kideek bere bihotz nekaezinaren aberastasuna ezagutzeko eskubidea dute".


Wronke, 1917ko maiatzak 2

"[...] Ba al dakizu batzuetan pertsona ez naizenaren sentipena dudala? Emakume irudia hartu duen txori bat ala bestelako abere bat naizela uste dut. Azken finean, lorategi baten txokoan nire etxean nagoela sentitzen dut, hemen bezala edo zelaian belar gainean bezala, erlastarrez inguratuta, gusturago nago naturaz inguratuta alderdiaren kongresu batean baino. Zuri esan diezazuket, zuk ez baituzu hau sozialimoa saltzen dudanaren susmorik izango. Zuk badakizu hala ere nik nire lekuan hiltzearen itxaropena dudala: karriketako borrokan ala espetxean. Baina nire baitan hurbilago nago nire txolarreengandik "burkideengandik" baino. Eta ez da naturan babesa, deskantsua aurkitzen dudalako, euren barrenean huts egin duten hainbeste politikarik bezala. Alderantziz, naturan ere biziki mintzen nauten egoera ankerrak topatzen ditut. Adibidez, oraindik gogoan dudan abentura txiki bat kontatuko dizut. Joan zen udaberrian landatik ibilaldi batetik nentorrela, bide lasai eta bakarti bat jarraitzen ari nintzelarik, lur gaineko orban txiki ilun batek nire arreta erakarri zuen. Makurtu ondoren drama isil baten lekuko izan nintzen. Kakalardo lodi bat bizkar gainean zetzan inurritxo aldra batengatik alde egin nahian, alferrik ahalegintzen zen, inurriek saldoka inguratzen zuten, bizirik irentsi nahi zuten. Lazturaz dardarka nire musuzapia atera ondoren munstro haiek ehizatzen hasi nintzen. Baina borroka luze bat izan nuen inurri haiekin, nekaezinezko gogortasunez eusten baitzuten zomorro gaixoa. Azkenik biktima gizajoa askatu eta belar gainean ipini nuenean jadanik bi hanka janda zituela ohartu nintzen. Alde egin nuen mesede handirik egin ez nion sentimendu mingarriarekin [...]"

Rosa Luxemburg, Kartzelako gutunak Sophie Liebknechi,
Katakrak Liburuak, 2018, 50-51.orr.

2019(e)ko maiatzaren 8(a), asteazkena

Iruñea frankismopean [VIII] Lehenengo masa-mobilizazioak

El fracaso de la resistencia militar al franquismo y la aceptación de la dictadura por las democracias parlamentarias occidentales, obligó a la oposición a cambiar de estrategia: abandonar las armas y centrarse en la actividad política-sindical clandestinaEn ese contexto se dieron las primeras movilizaciones de masas a principios de los años 50.

Erresistentzia jarrera
Jesús Monzón Repáraz
1937ko urtarrilaren 10eko Aginduak Errepublika garaiko erakunde sindikal eta politiko guztiak legez kanpo utzi zituen. Helburu errepresibo bera izan zuen Erantzukizun Politikoen Legeak, 1939ko otsailaren 9koa. Guda galduta eta diktadura ezarritako izua bizitzaren esparru guztietara zabalduta, oposizioan erresistentzia jarrera nagusitu zen 1947ra bitartean. Klandestinitatean aritzera behartuta, erakunde guztiak zeuden diktaduraren amaieraren zain, zuzendaritza erbesteratuen esanetara. Kanpora begira egotea egundoko zama izan zen barneko militanteentzat. 1944an porrot egin zuen gerrillari errepublikazaleek Aran bailaran egin zuten inbasioak, Monzon komunista nafarra buru, eta oposizioa laster konturatu zen II. Mundu Gerrako garaileek muzin egingo ziotela espainiar Estatuan demokrazia ezartzeari. Hala ere, oposizioak ez zuen borroka armatua alboratu 50eko hamarkadan sartu arte.
Denboraren poderioz, erbestean ziren zuzendaritza politikoen eta barneko kideen arteko distantzia izugarri handitu zen. Aldi berean, kanpoko potentzien laguntzari esker erregimen frankista garaitzeko itxaropena gero eta irrealago bihurtu zen. Eta gainera, Armada frankistak oposizioaren estrategia militarra suntsitu egin zuen erabat. 1949. urtera bitartean, gerrillak 8.289 ekintza burutu zituen espainiar Estatu osoan. Enfrentamendu horren ondorio larrienak, ordea, militante errepublikazaleek pairatu behar izan zituzten: 2.173 hildako, eta 3.387 gerrillari eta 19.444 bitartekari, atxilotuak. Frankisten artean, ekintzek zenbaki hauek eman zituzten: 257 guardia zibil hilda, eta 368 zauriturik; 27 militar hilda eta 39 zauriturik; 12 polizia hilda eta 21 zauriturik; 11 polizia armatu hilda eta 18 zauriturik. Aurrerantzean, soilik gerrilla anarkistak jarraitu zuen, 1963. urtean bere azken gerrillaria erori zen arte.

Estrategia aldaketa
1950. urteko ekainean, AEBen eta SESBren arteko enfrentamenduak sortutako nazioarteko giro berriak Korean izan zuen lehen antzezlana: Guda Hotzaren garaia zen. Garai berean, Francoren diktadurak demokrazia parlamentarioen onespena lortu zuen, eta, hauek, horrela, diktadurak komunismoaren aurka azaltzen zuen jarrera sendoaz baliatu ziren. Ondorioz, eta urte horretan ere, NBEk Espainiaren aurkako neurriak bertan behera utzi zituen, Amerikako Estatu Batuek bultzatuta. 1951. urtean, Frantziako Estatuak Eusko Jaurlaritza Parisko egoitzatik kanporatu eta enbaxadore frankistari eman zion. 1953an, diktadurak Itun bana sinatu zituen Vatikanoarekin eta AEBekin eta, azken honen ondorioz, Nafarroako Bardean militarrentzako tiro-eremua sortu zuen. 1954. urtean, halaber, François Mitterrand barne ministroak Euzkadi Irratia ixteko agindua eman zuen.
Nazioarteko onespenak merkataritza-ateak ireki zizkion erregimen frankistari. Ondorioz, autarkismoa alboratu eta bestelako neurri ekonomikoak hartzen hasi ziren agintariak, liberalizazio-prozesuari hasiera emanez. Industrializazioa helburu, gizarteak aldaketa estrukturalak ezagutu zituen, eta horren ondorioz gizarte-gatazka berriak pizten hasi ziren. Aldaketa horiek, ordea, giro politiko errepresibo berean ematen ziren. Hori dela eta, hasierako aldarrikapen ekonomikoek bat egin zuten gero askatasun politikoen aldarrikapenekin.
Nazioarteko parametro berriek zein esperientzia militarraren porrotek, beraz, estrategia aldatzera behartu zuten oposizio errepublikazalea: armak utzi eta jarduera politiko-sindikal klandestinoan murgildu zen. 1949tik 60ko hamarkada bitartean, oposizio politikoak, barnekoak zein kanpokoak, benetako basamortuko zeharkaldi mingarria bizi behar izan zuen.

Iruñea, 1951ko maiatzaren 8a
1951. urteko martxoan Bartzelonan izandako lehen masa-mobilizarioaren ondoren, apirilean, greba deialdia hedatu zen Bizkaian eta Gipuzkoan, soldaten igoera eta prezioen kontrola aldarrikatzeko. Borroka horien oihartzuna amaitu baino lehen, Gasteizen 15.000 langile atera ziren kalera. Neurri errepresiboen aurka, greba luzatu eta hirugarren egunean greba orokorrerako deia egin zuten, eta borrokaren ondorioz, langile guztiek berreskuratu zuten lanpostua.
Antzeko ezaugarriak izan zituen Iruñean maiatzaren 8an burututako grebak. Bizi-baldintza gogorrak eta soldata eskasak zirela eta, 30.000 langilek erregimenaren aurkako lehenengo protesta handia egin zuten. Diaz Monrealek azaldu digun bezala, maiatzaren 7an arrautzen eta olioaren prezio altua ikusita, 500 emakumek gobernadorearengana jo zuten manifestazioan, kexak azaltzera. Arratsaldean, hainbat lantegitako beharginek lanaldia bertan behera utzi zuten elkartasuna adierazteko. Hurrengo egunean, IMESA enpresako langileak, lanuztea egin ondoren, beste enpresetara joan ziren pikete gisa. Manifestariek Mola jeneralaren alargunarekin egin zuten topo Gazteluko plazan, eta prest omen ziren autoari sua emateko. Greba egunean antolatutako manifestazioa tiroz sakabanatu zuten, eta hurrengo egunean Poliziak lau urteko umetxo bat hil eta lau gazte balaz larriz zauritu zituen. Maiatzaren 10ean, greba amaitu zenean, Lizarrara, Tuterara, Atarrabiara eta Zangozara zabaldu zen gatazka. Gertaerok frankismoaren gizarte-oinarrian gertatzen zen lehen haustura eragin zuten. 23 langilek epaiketa eta zigorrak jaso arren (epaiketa 1958. urtean egin zen), aldarrikapen-taula onartu egin zen (nahiz eta gero ez bete), atxilotuak askatu zituzten eta agintariek ez zuten inor kanporatu. Polizia-etxera eta kartzelara ez ezik, zezen plazara ere eraman zituzten protestaldietan atxilotutako 200 iruindarrak. Aldarrikapen taulak honako lau puntu hauek biltzen zituen: elikagai nahikoak eta prezio egokian; greban parte hartzeagatik zigorrik ez; lanuzteagatik galdutako soldata berreskuratzea; eta atxilotu guztiak askatzea.
PCE protesta giro horretaz baliatzen saiatu bazen ere, argi geratu zen bere ezintasuna, hurrengo mobilizazioetan ikusi zen bezala. 1958ko maiatzaren 5eko Adiskidetze Nazionalaren Egunean zein 1959. urteko ekainaren 18ko Greba Orokor Baketsuan soilik bere inguruko sektoreak mobilizatu ziren. Nafarroa Garaian alderdi ezkertiar tradizionalek oso eragin bazterrekoa zuten. Gainera, artean ez zen aldarrikapen politikoen garaia. Beste hamarkada bat beharko zen.

Testua: Patxi Abasolo López