Enneco, Haritzaren memoria

  Hona hemen, poliki-poliki bada ere, urrats sendoak ematen ari den egitasmo ederra: Enneco, haritzaren memoria, 2012an Nafarroako memoria historikoa berreskuratzeko helburuarekin sortu zena. Izan ere, badugu deskubritzeko, kontatzeko eta bizitzeko historia bat, gure historia. 

Ander Fuentes, "Iturri", irakasle eta bertsolari

Julio Soto txapelduna, atzekaldean Ander Fuentes
Argazkia: Iñigo Uriz, Argazki Press, Berria

  Larunbatean jokatu zen Nafarroako Bertsolari Txapelketako finala. Zortzi bertsolari lehiatu ziren, horien artean Ander Fuentes, gure Ikastetxean ingelesa irakaslea dena. Gaurko Berrian  Beñak Zamalloak azaldu bezala, buruz burukoaren aurretik ere argi zegoen Julio Soto txapelduna izango zela. "Soto eta Xabier Terreros finalistekin batera, Eneko Lazkoz, Oskar Estanga, Eneko Fernandez, Ander Fuentes, Julen Zelaieta eta Aimar Karrika aritu ziren. Buruz burukora artekoak eginda, Terrerosekin batera, Lazkoz zen Sotorekin buruz burukoa jokatzeko hautagai nagusia. Estangak bere kolore berezia eman zion finalari. Fernandezi goia jotzea falta izan zitzaion. Fuentesek jarrera emankorra izan zuen oholtza, eta pixka bat beheragotik txukun aritu zen. Zelaietak ez zuen umorean hutsik egin zortziko txikian, eta gainontzeko ariketetan ere defendatu zen. Azkenik, Karriak, txukun egindako bidea kartzela on batekin borobildu zen".

  Ander Fuentes, Iturri, Zubietan sortu zen, 1979. urtean. Bigarren finala izan du, non 6. postua eskuratu duen 412,5 punturekin. Berak azaldu bezala, "2009an finalean sartu nintzenean ez nintzen oso kontziente. Orain, gaia aditu eta saiatzen naiz bidea pixka bat argiago ikusten. Kontzienteagoa naiz, baina, egia esan, ez dakit zer den hobe". Egia esanda, ikastetxea ere plaza ederra dugu bertsolari gisa aritzeko, beti ere aurretik lan itzela egina izanda. Eta, jakina!, taulan edo gelan serio demontre izanda ere, barruko irribarrea galdu gabe, hori baita garrantzitsuena. Zorionak Ander! 

Zoragarriak prionak, biroideak eta plasmido horiek!

PrPc proteina

  Zaintza. 5. ordua. Batxilergoko 2 kurtsoko gela. 16 ikasle. Klariona eskuan, prioiak eta biroideak ari dira arbelan nagusitzen. Isiltasuna andere eta jabe. Minutuak aurrera badoaz ere, xurxurla banaka batzuk besterik ez. Plasmidoen transferentzia giroan. Mahaian eserita, lagun berri horiek beste lagun berri bat aurkeztu didate, Isiltasuna du izena, ederra... Infekzio eragileak izanda ere, zoragarriak prioiak, biroideak eta plasmidoen transferentzia! Gozamena izan da!

Stefani Kampmann, "La Ola" eleberri ilustratua

Faxismoa eta Nazismoa ari gara aztertzen DBH-4.ean. La Ola eleberri ilustratuarekin aukera polita dugu ulertzeko faxismoa nola sor eta zabal daitekeen... beranduegi izan arte.

La Ola komikiaren azala



   

Komikiaren fitxa:

La Ola

Jatorrizko izenburua: Die Welle - Graphic Novel

Morton Rhue

Stefani Kampmann

Itzulpena: Carme Gala

176 orrialde

17,5 x 24 zm., azal gogorrak

Prezioa: 19,00 €
[Badakizue, Liburutegi publikoetan, herri prezioak: 0 €]



Morton Rhuek (Todd Strasser-en ezizena) idatzitako eleberri baten moldaketa da La Ola, "Hirugarren Olatua" esperimentu soziologiko polemikoan oinarritutako lana. Egiazko gertaera horretan, 1960. hamarkadaren amaieran, Kaliforniako Institutu batean, Ron Jones irakaslea saiatu egin zen bere ikasleei ikustarazten zein erraz eraman daiteke masa "alde ilunera".

La Ola komikian, Ross historiako irakasleak nazismoa azaltzen duenean, ikasleek ezin dute ulertu alemanen jarrera itsua eta naziek zein erraz manipulatu zituzten.



La Ola, 27 or.

Ikasleek zera baieztatzen dute: Haiek ez zituzten manipulatuko, nazien aurka altxatuko zirela. Orduan, irakasleak esperimentua abian jartzea erabakitzen du. Bi izango ditu helburu: batetik, jarrera faxistak nola sortzen diren azaltzea; bestetik, alemanei gertatutakoa edonoiz eta edonon gerta litekeela ikustaraztea. Hala ere, esperimentua eskutik joaten zaio eta arriskutsua izaten hasten da.



La Ola, 52 or.

Izan ere, Berlingo ilustratzaile gazte Stefani Kampmannek lortu egin du eleberri grafiko honetan jatorrizko liburan bizi den mehatxuzko giroa. Animatu eta irakurri, faxismoa, zorigaiztoko fenomeno politiko hori, iraganeko kontua ez baita.



La Ola, 159 or.



Hemen ere baduzue 2008an Dennis Ganselek zuzendutako Die Well (Olatua) filmaren inguruko trailerra [01:33 m.].

 

Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=azjctIF8xV4

Denok KORRIKAra!!

"Guraso izaten ikasi egiten da"

ATZEKOZ AURRERA. FRANCISCO CASTAÑO. IRAKASLEA ETA FAMILIA AHOLKULARIA

«Nahi lukeen haurra hezten du askok, duen haurra hezi ordez»

Castañok uste du seme-alabak heztea garai batean baino zailagoa dela. Hori horrela, beharrezkotzat jo du ahaleginaren, errespetuaren eta elkarlanaren balioak berreskuratzea.

G

Argazkia: Marisol Ramirez, Argazki Press

uraso izaten ikasi egiten dela dio Francisco Castaño irakasle eta familia aholkulariak (Ejea de los Caballeros, Espainia, 1966). «Beste edozein gauza bezala». Horretan laguntzeko, liburu bat egin du, Pedro Garcia Aguadorekin: Aprender a educar: evitar el mal comportamiento y el fracaso escolar (Hezten ikasi: jarrera txarrak eta eskola porrota nola saihestu). Donostian eta Bilbon aurkeztu dute liburua.

Nola ikasten dute gurasoek beren seme-alabak hezten?
Beste galdera batekin erantzungo diot horri: nola ausartzen gara seme-alabak hezten, aurretik ikasi edo prestatu gabe? Jendeak argi du informatika edo hizkuntzak ikasteko formatu egin behar dela: ikastaroak egin, eskoletara joan... Guraso izatearekin, ordea, kasu askotan ez da horrela gertatzen, eta akats handia da. Oso garrantzitsua da guraso eskoletara joatea, irakurtzea, eta batez ere behar denean laguntza eskatzea. Izan ere, askok uste dute beren kabuz moldatuko direla seme-alabek dituzten jarrera eta ikasketa arazoak konpontzeko, eta laguntza eskatzen dutenerako berandu da. Beste asko nahiko luketen haurra hezten saiatzen dira, ez daukatena.

Noiz eskatu behar da laguntza?
Seme-alabekin ezin dutela sentitzen duten lehen unean. Haurra oraindik txikia izan arren, jarrera batzuk gero etor daitekeenaren seinale dira. Ez da posible guraso batek bere 3-4 urteko umea ezin kontrolatzea. Ume hori nekez aldatuko da nerabezaroan. Horregatik da garrantzitsua txikitatik arauak eta mugak jartzea, eta umeak argi izatea, eskubideak dituen moduan, betebeharrak dituela. 

Gaur egun lehen baino zailagoa da seme-alabak heztea?
Bai, gizartean balio aldaketa bat izan delako. Lehen ahalegina, errespetua eta elkarlana ziren, besteak beste, nagusi. Orain, berriz, berehalakotasuna, ahaleginik eza, eta indibidualismoa. Gaur egun gazte askori gehien kezkatzen diena da Facebooken eta Twitterren zenbat jarraitzaile dituzten. Denen artean lan egin behar dugu garai bateko balioetara bueltatzeko.

Balio aldaketa horrekin lotzen duzu eskola porrota. Zergatik?
Ahalegintzea eta hobetzeko nahia krisian dauden balioak direlako. Gaur egun, gaztetxo askok dena eginda ematea nahi dute. Lanak egiteko errazenera jotzen dute, eta ez dira ahalegintzen. Ez diete erakutsi horren garrantzia. Kontuan izan behar da eskola porrota Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan agertzen dela, orduan zailtzen baitira ikasketak. Baina aurreneko zantzuak Lehen Hezkuntzan agertzen dira. Horregatik da garrantzitsua adin horietan balio horiek ezartzea.

Gurasoak ez al dira lan hori eskolen esku uzten ari?
Bai, eta hori ere aldatu behar da. Ez da posible ardura guztia irakasleen esku uztea, eta etengabe haien lana auzitan jartzea.

Zeregin horretan aitona-amonek duten eginkizuna ere aztertzen duzue liburuan. Nolakoa izan behar du haien egitekoak?
Argi dago aitona-amonek gero eta ardura handiagoa hartzen dutela, gehiegizkoa. Aitona-amonek nahikoa egin dute gu hezten, orain gure seme-alabak hezteaz arduratzeko. Ni asko haserretzen naiz gurasoek aitona-amonei kargu hartzen dietenean, adibidez, seme-alabek etxeko lanak egin ez dituztelako, edo egokitzen zitzaiena meriendatu ez dutelako. Ardura hori ez da aitona-amonena, beren seme-alabena baizik. Haiei eskatu behar dizkiete azalpenak.

Gurasoek duten arazoetako bat da seme-alabekiko komunikaziorik eza. Nola konpon daiteke hori?
Komunikazio espazioak sortuz haiekin txikitatik, haiei entzunez eta kasu eginez. Txikitan kasu egiten ez badiegu, ez dezagula espero nerabezaroan gauzak kontatzea.

Ainara Arratibel Gaston, Berria, 2015-martxoa-18a, 32 or.

Severn Cullis-Suzuki umea NBEn

 Severn Cullis-Suzuki (1979ko azaroaren 30a, Vancouver, Kanada) biologoa, ekologoa eta ingurumen-ekintzailea da. 10 urterekin ECO (Environmental Childrens Organization) sortu zuen Vancouver-ko lagunekin batera. 1992ko ekainaren 3an, 12 urte zituenean, Vanessa, Morgan eta Michelle lagunekin hurbildu zen Río de Janeiron NBEko Ingurune eta Garapen-Konferentziara. Klasean ikusi bezala, horrela hitz egin zien bertan ziren ordezkari politikoei.

Kontzentrazioa: Mendillorriko eraso sexistaren aurka

Calle 13ko "El Aguante", musikaz eta historiaz blai.

Rodin Iruñean (2012)
Argazkia: Patxi Abasolo

  Amaitu berri dugu 2. Ebaluazioa: ikasleek ikasi eta azterketak egin, irakasleok proba horiek zuzendu, ikasle horiek guztiak buruan izanik notak jarri, eta parentesia itxi beste parentesi berri bat zabaltzeko, hirugarrena eta azkena, ikasturteko azken txanpa. Une berezia izan da lerro hauek idazten duenarentzat, agur esan behar izan baitie DBH-4I taldeko ikasle zoragarri horiei. Gure Mintegia koordinatzeko ardura hartzea egokitu zait, eta bateragarria izan dadin talde bat utzi behar. Penaturik oso, dena esan behar da.

  Azken saioan, 1929ko Krisi ekonomikoa gaia bukatu, eta piztu egin genuen musika tresna, Puerto Rico-ko Calle 13 taldeak abestutako kanta entzuteko. Ikusiko duzuenez, gertaera historikoz blai dago El Aguante. Gainetik bazen ere, horiek guztiak identifikatu eta komentatu genituen. Musikaz eta historiaz blai utzi genuen DBH-4I taldea, penaturik bezain pozik, gelditzen zaien ibilbidea primeran egingo duten segurtasunarekin. Bidai on, eta eutsi!

          El Aguante [Calle 13]

Nacimos para aguantar lo que el cuerpo sostiene

aguantamos lo que vino y aguantamos lo que viene

aguantamos aunque tengamos los segundos contados

nuestro cuerpo aguanta hasta quince minutos ahorcado.

Aguantamos latigazos, que nos corten los dos brazos

fracturas en cualquier hueso, tres semanas con un yeso.

Aguantamos todo el tiempo las ganas de ir al baño

pa’ ver el cometa Halley, hay que aguantar 70 años.

Aguantamos la escuela, la facultad, el instituto

a la hora de cenar, nos aguantamos los erutos

el pueblo de Burundi sigue aguantando la hambruna

aguantamos tres días para llegar a la luna.

Aguantamos el frío del ártico, el calor del trópico

aguantamos con anticuerpos los virus microscópicos

aguantamos las tormentas, huracanes, el mal clima

aguantamos Nagasaki, aguantamos Hiroshima.

Aunque no queramos, aguantamos nuevas leyes

aguantamos hoy por hoy que todavía existan reyes

castigamos al humilde y aguantamos al cruel

aguantamos ser esclavos por nuestro color de piel.

Aguantamos el capitalismo, el comunismo, el socialismo,

el feudalismo, aguantamos hasta el pendejismo.

Aguantamos al culpable cuando se hace el inocente

aguantamos cada año a nuestro pu… presidente.

Aguantamos cualquier tipo de dolor aunque nos duela

aguantamos Pinochet, aguantamos a Videla

Franco, Mao, Ríos Montt, Mugabe, Hitler, Idi Amin

Stalin, Bush, Truman, Ariel Sharón y Hussein.

Aguantamos mas de veinte campos de concentración

cuando nadas bajo el agua aguantas la respiración

pa’ construir una pared aguantamos los ladrillos

el que no fuma se aguanta el olor a cigarrillo

aguantamos que Monsanto infecte nuestra comida

aguantamos el agente naranja y los pesticidas

cuando navegamos, aguantamos el mareo

aguantamos el salario mínimo y el desempleo.

Aguantamos las Malvinas y la invasión británica

en la ciudad de Pompeya aguantamos lava volcánica

y dentro de la lógica de nuestra humanidad

nos creemos la mentira y nadie aguanta la verdad.

Aguantamos al ateo, al mormón, al cristiano

al budista, al judío, aguantamos al pagano

aguantamos el que vende balas y el que las dispara

aguantamos la muerte de Lennon, la de Víctor Jara.

Aguantamos muchas guerras, Vietnam, la Guerra Fría

la Guerra de los 100 años, la Guerra de los 6 días.

Que aguanten la revancha, venimos al desquite

hoy nuestro hígado aguanta lo que la barra invite.

Mendillorriko AUZINE: "Palestina (off the record)"

Errusiako Iraultza: Alexandra Kollontai

  Ostiralean izan genuen Errusiako Iraultza aztertzeko azken eguna. Eduarno Galeanok idatzitako Ispiluak: Mundu ia ororen historia (Espejos: Una historia casi universal) liburua bidelagun. Euskaraz, Txalapartak 2008an argitaratua. "Lenin", "Alexandra", "Stalin" eta "Rosa" irakurri ondoren, hurrengo gertaera historioetarako baliogarri izango ditugun "Ozarkeria" eta "Beltz hegaldun" testu laburrak izan genituen aztergai. Galeanok berak dioenez, "Ispiluak jendez lepo. Ikusezinek gaituzte ikusten. Ahantziek oroitzen. Gure burua ikustean, haiek ditugu ikusten. Gu joatean, badoaz?". Hona hemen gure testu liburuetan azaltzen ez diren balio handiko emakume horietako bat.

Alexandra

  Maitasuna natural eta garbia izan dadin, edaten dugun uraren antzeko, aske eta elkarrena behar du izan; men egitea derrigortzen du arrak, ordea, eta atsegina ukatzen. Moral berririk gabe, egunerokoan errotiko aldaketarik gabe, ez da askatze beterik izango. Jendarte iraultzak ez badio gezurrik, guztiz ezabatu behar ditu, legez eta ohiturez, emakumearen gaineko gizonaren jabetza eskubidea eta bizi aniztasunaren aurkako arau zurrunak.

  Hitzak gorabehera, hauxe zegien Alexandra Kollontaik, Leninen gobernuan ministro mailako emakume bakarrak.

  Hari esker, homesexualitateak eta abortuak krimen izateari utzi zioten, ezkontza ez zen jada bizi osorako espetxealdi, bozka eta lansari berdinerako eskubidedun ziren emakumeak, eta bazeuden haurtzaindegi doakoak, auzo jantokiak eta ikuztegi kolektiboak.

  Zenbait urte geroago, Stalinek iraultza burugabtu zuenean, Alexandrak onik atera ahal izan zuen berea. Baina Alexandra izateari lagata.

Eduardo Galeano

Martxoak 8... Egunero izan dadila!

ZUTIK EMAZTEAK

Zutik, emakumeak
Hautsi gure kateak
Zutik, zutik, zutik

Historia gabe, emazte
Denetan ahantziak
Mende guzietan, emazte
mundutik baztertuak

Zutik emakumeak
Hautsi gure kateak
Zutik, zutik, zutik

Apaldu eta zapalduak
Saldu ta bortxatuak
Etxe guzietan, emazte
Mundutik baztertuak

Zutik, emakumeak
Hautsi gure kateak
Zutik, zutik, zutik

Bakardadean, emazte
Elgar ezagutu gabe
Berexi gaituzte, emazte
Ahizpak izanik ere

Zutik, emakumeak
Hautsi gure kateak
Zutik, zutik, zutik

Emazteen haserre oihua
Munduan entzunen da
Indarra dugu emazte
Milaka bil gaitezen

Zutik, emakumeak
Hautsi gure kateak
Zutik, zutik, zutik

Elgar ezagutuz, emazte
Elgarri so ta mintzo
Bil gaitezen denak, emazte
Batera oldar gaiten

Zutik, emakumeak
Hautsi gure kateak
Zutik, zutik, zutik

Elkarrekin emakume
Zapalketa garaitu
Egun guziz armetan gaude
Gora gure iraultza

Ez gira esklaboak
Ez dugu kadenarik

Dantza dezagun dantza.

Mendillorriko Haur Eskola Euskaraz!

Gasteiz, 1976ko martxoaren 3a

  1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, espainiar poliziak langileen batzar jendetsuari oldartu zitzaion. Ondorioz, tiroz bot langile erail eta ehun baino gehiago zauritu egin zituen. Luis Llachek abesti bat sortu zuen gertaera horiek gogoan. Hona hemen 2006. urtean estrenatu zen "Llach, la revolta permanent" film-dokumentaleko trailerra [iraupena: 2:07 minutu].

Ivan, La Polla Records eta Errusiako Iraultza

   Atzo Errusiako Iraultzari buruzko 3. saioa izan genuen DBH-4I taldean. Hodeik ekarritako proposamen musikalak ederki lagundu zigun aurreko saioetan emandakoaz aritzeko: Antzinako Erregimena, Tsarraren autokrazia, Eliza, Gorronovicht kontea, Klase kontzientzia, "Kamhradak"...

   Bai, Evaristo jaunak letra hau idatzi ahal izateko, aurretik ezagutu beharko kontzeptu horiek guztiak, punky izateari utzi gabe. Nola ez dugu guk, bada, ezagutuko? Irakaspen ederrarekin borobildu zuen kanta; azken batean, "con empeño y un poco de atención, menudas volteretas que da la situación". Agur, Ivan!

Ivan (La Polla Records)

Esta historia que pudo ser verdá 

parece mentira, la vamos a contar. 

En la Rusia del bienamado Zar ¡¡El Zar!! 

vivía un aldeano llamado Iván. 

Trabajando la tierra sin parar 

pasando mucha hambre, sin tiempo pa pensar. 

Siembra y siembra y siembra que te siembra 

y el conde Gorronovicht se queda la cosecha ¡Olé! 

El Curilla pide resignación 

se invita a su casa y se come lo mejor. 

Allí estaba Iván. 

Un buen día que estaba con la azada 

vinieron unos hombres... le dijeron "Kamhrada" 

Ya no hay amos a quien obedecer, 

eres un hombre libre, tenemos el poder! 

Piensa y piensa y piensa que te piensa Iván, 

que poco a poco va haciéndose a la idea... 

La nobleza ha sido derrocada 

ya no habrá pamplinas viviendo por la cara... 

Allá estaba Iván. 

Dando saltos a la pata coja 

la hoz y el martillico en la bandera roja 

con empeño y un poco de atención 

menudas volteretas que da la situación.

Niki de Saint Phalle artista frantsea (1930-2002) Bilbon

Nana, Niki de Saint Phalle
Argazkia: Patxi Abasolo

   Aurreko astean, Guggenheim museora joan ginenean, itxita topatu genuen hirugarren solairua. Erakusketa berri bat prestatzen ari omen ziren. Egun pare bat igarota, Berrian irakurri dut Niki de Saint Phalle artista frantsesaren erakusketa dela (Neuilly-sur-Seine, Frantzia, 1930- San Diego, AEB, 2002). Orotara 200 artelan eta artxiboko dokumentuak jarri dituzte ikusgai, orain arte artistari buruz egindako erakusketa asmo handienekoa. Hau amorrua! Niki de Saint Phallerenak ziren kanpokaldean ikusi genituen eskulturak, izugarri politak. Guri ongi etorria edota agur egin zigutenak, hain zuzen.

   Artistaren hitzetan, "Tiro egiten dut boterearen aurka, matxismoaren aurka, torturaren aurka, arrazismoaren aurka". Gerra Hotza eta Aljeriako gerraren garaietan, arte bidezko guda egiteko hautua egin zuen berak. "Psikologiaren aldetik, terrorista bihurtzeko ezaugarri guztiak nituen. Baina armak kausa on baterako erabili nituen: artearen kausarako".

   Kaos, bortxakeria, alaitasuna eta baikortasuna. Sentipen kontrajarriak helarazten dute artista frantsesak egindako lanek. Baina horren bila aritu zen bere ibilbide osoan. "Alde magiko, intuitibo, femenino, sexual, emozionala bilatzen dut. Hori erabiltzen dut irensten gaituen izaera zientifiko maskulinoari aurre egiteko".

   Guk ikusi ahal izan genuen eskultura multzoan, emakumeen rolak dira aztergai. Nanak izenez ezagutzen dira hiru dimentsioko emakume gorputz handi eta koloretsu horiek. Emakume berri bat irudikatu nahi du horiekin. Biktima izateari utzi, eta askeak diren andreen irudiak dira.

   Irudi sexualizatuak dira guztiak. Badira beltzez margotutakoak ere. 60ko hamarkadan afroamerikarren aldeko eskubide zibilen mugimenduarekin bat egin zuen. Azken batean, emakumeak eskubidea du ezetz esateko, matxinatzeko, bere independentzia aldarrikatzeko.

* Gehiago jakiteko:

• http://www.berria.eus